ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ/ΑΝΑΛΥΣΗ

ΥΛΙΚΟ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ ΑΠΟ 23-27/3/2020
ΤΑΞΗ Γ'
ΜΑΘΗΜΑ: ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 


Ελεύθεροι Πολιορκημένοι
Ιστορικό: Το Μεσολόγγι επαναστάτησε στις 20 Μαΐου του 1821 κατά των Τούρκων και ήταν μία από τις κύριες Ελληνικές δυνάμεις στον απελευθερωτικό αγώνα. Οι κάτοικοι αντιστάθηκαν στις επιθέσεις της Οθωμανικής αυτοκρατορίας (Ομέρ Βρυώνης και Κιουταχής) το 1822 από τις 25 Οκτωβρίου μέχρι 31 Δεκεμβρίου. Η δεύτερη επίθεση ξεκίνησε στις 15 Απριλίου του 1825 από τον Κιουταχή, του οποίου ο στρατός αριθμούσε 30.000 άντρες και αργότερα ενισχύθηκε με άλλους 10.000 οι οποίοι καθοδηγούνταν από τον Ιμπραήμ. Μετά από ένα χρόνο συνεχόμενων επιθέσεων και πείνας, οι κάτοικοι του Μεσολογγίου αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν έξοδο από την πόλη, την νύχτα της 10ης Απριλίου του 1826, η οποία ονομάστηκε «Έξοδος του Μεσολογγίου». Εκείνη την περίοδο οι κάτοικοι της πόλης ήταν 10.500 από τους οποίους οι 3.500 ήταν οπλισμένοι. Λίγοι ήταν οι Μεσολογγίτες που επιβίωσαν από τους Τούρκους κατά την Έξοδο. Από τους 3000 που έλαβαν μέρος στην Έξοδο οι 1700 έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι, 6000 γυναικόπαιδα πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα. Οι απώλειες για τους Τουρκοαιγυπτίους εισβολείς ανήλθαν στις 5000 άνδρες. Εξαιτίας της ηρωικής στάσης των Μεσολογγιτών, η πόλη δέχθηκε την τιμή να της αποδοθεί ο τίτλος της Ιερής Πόλης, η οποία είναι μοναδική στην Ελλάδα.

Ο τίτλος του ποιήματος:

• Ο τίτλος "ελεύθεροι πολιορκημένοι" εμπεριέχει ένα οξύμωρο σχήμα. 
• Οι μεσολογγίτες είναι ελεύθεροι στην ψυχή καθώς αντιστέκονται στον κατακτητή με κάθε κόστος. 
• Ωστόσο πολιορκούνται τόσο από τους εχθρούς όσο και από τη φύση γύρω τους που τους υπενθυμίζει βασανιστικά τις χαρές της ζωής. 

Θέμα:

• Η πείνα και η εξαθλιωμένη κατάσταση στην οποία έχουν φτάσει οι πολιορκημενοι μεσολογγίτες λίγο πριν την Έξοδο. 

Γλώσσα: Απλή δημοτική / Χρήση ιδιωματικών λέξεων / Πλούσια σε σχήματα λόγου
Ύφος:     Παραστατικό - λυρικό
Στίχος:    Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος / ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία

Ανάλυση κειμένου:

I
Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει·(υπερβολή - μεταφορά - προσωποποίηση)
                               
λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η μάνα το ζηλεύει. (παρήχηση του "λ" - ασύνδετο - ομοιοτέλευτο)

 Η μάνα είναι το σύμβολο της ζωής. Εδώ, η μάνα ζηλεύει το πουλί που τρώει γιατί η ίδια δεν μπορεί να ταΐσει τα δικά της παιδιά.
Η εικόνα της μάνας-τροφού που ζηλεύει το πουλί που τρώει δημιουργεί μια αντίθεση. Ο ρόλος της μητέρας καταργείται εξαιτίας της πείνας και της εξαθλίωσης. 

Τα μάτια η πείνα εμαύρισε· στα μάτια η μάνα μνέει·(επανάληψη)
      
Αντίθεση ανάμεσα στο χορτάτο πουλί και στην πεινασμένη μάνα. 
στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα και κλαίει:
Ο Σουλιώτης είναι σύμβολο γενναιότητας. Γι' αυτό εδώ δημιουργείται μια αντίθεση με το γεγονός ότι ο γενναίος Σουλιώτης κλαίει. 

«Έρμο τουφέκι σκοτεινό, τι σ' έχω 'γώ στο χέρι; (μεταφορά - ρητορική ερώτηση)
                                           
Ο Σουλιώτης απευθύνεται σε β' ενικό στο τουφέκι του το οποίο προσωποποιείται. Με τον τρόπο αυτό το κείμενο αποκτά δραματικότητα. 
οπού συ μου 'γινες βαρύ κι ο Αγαρηνός το ξέρει».
Ο Σουλιώτης δεν μπορεί πλέον να σηκώσει το όπλο του εξαιτίας της αδυναμίας στην οποία τον έχει φτάσει η πείνα. Το χειρότερο όμως είναι πως και ο εχθρός γνωρίζει ότι ο έλληνας πολεμιστής δεν είναι πλέον σε θέση να υπερασπιστεί τον εαυτό του. 

II
O Απρίλης με τον Έρωτα χορεύουν και γελούνε, (προσωποποίηση - μεταφορά - σύμφυρση[1])
                                                                 
Πλήρης αντίθεση του κλίματος που δημιουργεί αυτός ο στίχος με τις εικόνες θλίψης και απογοήτευσης που δημιουργήθηκαν στην προηγούμενη στροφή.
Ο Απρίλης συμβολίζει τον ερχομό της άνοιξης και την αναγέννηση της φύσης και του ανθρώπου.
Ο έρωτας συμβολίζει τη χαρά της ζωής.

 
κι όσ' άνθια βγαίνουν και καρποί τόσ' άρματα σε κλειούνε.  (αντίθεση (άνθια-άρματα) - μεταφορά - υπερβολή)
                     
Με τον ερχομό της άνοιξης η φύση γεμίζει άνθη. Ο ποιητής χρησιμοποιεί το γεγονός αυτό για να αναπαραστήσει σε υπερβολή το μέγεθος του εχθρικού στρατεύματος που πολιορκεί το Μεσολόγγι. 
.....................................................................................
Λευκό βουνάκι πρόβατα κινούμενο βελάζει, (υπαλλαγή - μεταφορά - οπτική + ακουστική εικόνα) 
                               
και μες στη θάλασσα βαθιά ξαναπετιέται πάλι, (μεταφορά - επανάληψη - οπτική εικόνα)

π' ολονυχτίς εσύσμιξε με τ' ουρανού τα κάλλη. (μεταφορά - οπτική εικόνα​)
                                     
Ανάλυση εικόνας: ένα κοπάδι πρόβατα κινείται και καθρεφτίζεται η εικόνα του μέσα στο νερό της θάλασσας η οποία το βράδυ γίνεται ένα με τον ουρανό (το βράδυ το χρώμα της θάλασσας και το χρώμα του ουρανού είναι σχεδόν ίδιο ώστε είναι δύσκολο κανείς να ξεχωρίσει που τελειώνει ο ορίζοντας και που ξεκινά ο ουρανός)

Και μες στης λίμνης τα νερά, όπ' έφθασε μ' ασπούδα, (οπτική εικόνα)

έπαιξε με τον ίσκιο της γαλάζια πεταλούδα, (προσωποποίηση - μεταφορά- οπτική εικόνα)

που ευώδιασε τον ύπνο της μέσα στον άγριο κρίνο· (μεταφορά  - οσφρητική +οπτική εικόνα)

Ανάλυση εικόνας: μια πεταλούδα παίζει πάνω στα νερά της λίμνης ενώ μυρίζει το άρωμα του άγριου κρίνου μέσα στο οποίο κοιμήθηκε.

το σκουληκάκι βρίσκεται σ' ώρα γλυκιά κι εκείνο. (μεταφορά )
                                                                             
Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη·   (μεταφορά )
                   
η μαύρη πέτρα ολόχρυση και το ξερό χορτάρι. (μεταφορά )

                                     
Ακόμη και τα άψυχα στοιχεία της φύσης βρίσκονται στη μεγαλύτερή τους ομορφιά. 
Οι εικόνες που επιλέγει ο ποιητής αντιπροσωπεύουν όλη τη φύση: τον ουρανό, τη θάλασσα, τα θηλαστικά, τα πτηνά, τα ερπετά, τα φυτά, οι πέτρες.

Με χίλιες βρύσες χύνεται, με χίλιες γλώσσες κρένει: (μεταφορά - επανάληψη - υπερβολή - προσωποποίηση - οπτική εικόνα)

«Όποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει». (επανάληψη - υπερβολή)                                      

Ο στίχος αυτός είναι τοποθετημένος σε εισαγωγικά γιατί είναι τα λόγια της ίδιας της φύσης που μιλάει εδώ σε πρώτο πρόσωπο.
Η ομορφιά της φύσης που βρίσκεται στην καλύτερή της εποχή δημιουργεί μια αντίθεση με την άθλια κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι πολιορκημένοι. Η ομορφιά της ζωής γύρω τους κάνει ακόμη πιο τραγικό τον θάνατό τους καθώς τους θυμίζει τις χαρές τις ζωής τις οποίες θα πρέπει να πενθήσουν όντας ακόμη (αλλά για λίγο πια) ζωντανοί. Οι μεσολογγίτες επομένως δεν έχουν να αντιμετωπίσουν μόνο τους τούρκους, αλλά και τη φύση που με την ομορφιά της γίνεται ίσως ο πιο σκληρός εχθρός δημιουργώντας στους πολιορκημένους την παρόρμηση να παραδοθούν. 

Συναισθήματα:

• Η μητέρα νιώθει ζήλια για το πουλί που βρήκε φαγητό. 
• Ο Σουλιώτης νιώθει απελπισία, πικρία, απογοήτευση γιατί βρίσκεται αναγκαστικά σε αδράνεια.
• Εμείς νιώθουμε θλίψη, συγκίνηση. 

Αντιθέσεις:

1. Η μάνα που συμβολίζει τη ζωή και την εξασφάλιση της τροφής για τα παιδιά της, ζηλεύει το πουλί. 
2. Ο Σουλιώτης που συμβολίζει την ανδρεία και τη γενναιότητα, στέκεται αδρανής και δεν μπορεί να πολεμήσει. 
3. Η φύση αποτυπώνει όλη τη χαρά της ζωής, ενώ οι μεσολογγίτες αργοπεθαίνουν. 

• Οι δύο πρώτες αντιθέσεις αποτυπώνουν τα δεινά του πολέμου όπου οι παραδοσιακοί ρόλοι και αξίες χάνουν τη σημασία τους και καταργούνται. 
• Η εικόνα της ανοιξιάτικης φύσης τονίζει την τραγικότητα της κατάστασης των μεσολογγιτών που είναι αντιμέτωποι με τον θάνατο και ξέρουν ότι πολύ γρήγορα θα στερηθούν όλες τις χαρές της ζωής. 

​Εικόνες:

• Μέσα από τις εικόνες ο ποιητής θέλει να αποτυπώσει την ομορφιά της φύσης την εποχή της άνοιξης. 
• Οι εικόνες παρουσιάζονται κλιμακωτά ως εξής:

1. Η εικόνα των προβάτων - είναι μια ευρύτατη εικόνα που περιλαμβάνει απο τη γη, τη θάλασσα και τον ουρανό.
2. Η εικόνα της πεταλούδας - είναι πιο περιορισμένη εικόνα καθώς περιλαμβάνει μόνο την πεταλούδα και τη λίμνη.
3. Η εικόνα του σκουληκιού - είναι ακόμη περισσότερο περιορισμένη καθώς περιέχει μόνο το σκουλήκι. 
4. Η εικόνα της πέτρας και του χορταριού - είναι η πιο περιορισμένη από όλες καθώς της λείπει κάθε στοιχείο ζωής. 

---

[1]  Το σχήμα σύμφυρσης ή σύμφυρση, κατά το οποίο αναμειγνύονται δύο διαφορετικές συντάξεις με τις οποίες είναι δυνατόν να αποδοθεί μια σκέψη ή ένα γεγονός:

Ἀλκιβιάδης μετὰ Μαντιθέου ἀπέδρασαν. [α) Ἀλκιβιάδης μετὰ Μαντιθέου ἀπέδρα. β) Ἀλκιβιάδης καὶ Μαντίθεος ἀπέδρασαν.]
N.E.: Η Μίνα με τη Νίκη παίζουν.

Σε αυτή την κατηγορία των σχημάτων λόγου ανήκει και η υπαλλαγή, κατά την οποία ένας επιθετικός προσδιορισμός που αναφέρεται σε γενική κτητική δεν τίθεται επίσης σε γενική, ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός, αλλά στην πτώση του όρου που προσδιορίζει η γενική κτητική:

θάσιον οἴνου σταμνίον [θασίου οἴνου]
N.E.: θερμοί δακρύων σταλαγμοί [θερμών δακρύων]