H Mινωική Κρήτη, αναπαράσταση της Κνωσού

ΑΝΑΛΥΣΗ - ’’ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ’’ - ΙΤΑΛΟ ΚΑΛΒΙΝΟ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ: Θέμα: Η χαρούμενη ανακάλυψη των μανιταριών από τον Μαρκοβάλντο και η ομαδική δηλητηρίαση όσων τα έφαγαν, εξαιτίας του μολυσμένου περιβάλλοντος της πόλης. Περιεχόμενο: χαρακτηρίζεται κοινωνικό, γιατί θίγει ένα πρόβλημα της σύγχρονης κοινωνίας. Βασική ιδέα: Οι κίνδυνοι που απειλούν τον άνθρωπο εξαιτίας της απομάκρυνσης από τη φύση και της διαβίωσης στο μολυσμένο περιβάλλον της πόλης. Περιεχόμενο και νοηματικά κέντρα: Ο κεντρικός ήρωας του μυθιστορηματικού αποσπάσματος Μανιτάρια στην πόλη είναι ο Μαρκοβάλντο, ο οποίος διακρίνεται για τη μεγάλη του αγάπη για τη φύση και τις ομορφιές της, τις οποίες αναζητά αλλά δε γνωρίζει πού μπορεί να τις βρει. Ενθουσιάζεται καθώς ένα πρωινό, πηγαίνοντας στη δουλειά του, ανακαλύπτει μανιτάρια μέσα στην πόλη. Με αφορμή την ανακάλυψή του αυτή ο Μαρκοβάλντο αρχίζει να ονειρεύεται την επιστροφή στη φύση, που τόσο πολύ αγαπά. Ανυπομονεί να δει τα μανιτάρια να μεγαλώνουν, ανησυχεί μήπως κάποιος τα κλέψει και νιώθει ανακούφιση κάθε φορά που διαπιστώνει ότι κανείς δεν τα έχει πειράξει. Ιδιαίτερα μεγάλη είναι η χαρά που αισθάνεται τη νύχτα που βρέχει, καθώς συνειδητοποιεί ότι πλησιάζει η ώρα που θα αποκτήσει επιτέλους τα πολυπόθητα μανιτάρια. Όμως, τη χαρά του διαδέχεται η απογοήτευση που ακολουθεί τη δυσάρεστη έκπληξη που τον περιμένει, όταν καταλήγουν όλοι ομαδικά στο νοσοκομείο εξαιτίας των δηλητηριασμένων μανιταριών. ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ Ενότητες - Πλαγιότιτλοι: 1η ενότητα: «Μια μέρα .... της ύπαρξής του»: Η ζωή στην πόλη και η αναζήτηση της φύσης. 2η ενότητα: «Έτσι, ένα πρωί, .... με τη σκούπα»: Το φύτρωμα των μανιταριών και οι αντιδράσεις του Μαρκοβάλντο. 3η ενότητα: «Ήταν Σάββατο .... και πήγε σπίτι του»: Η συλλογή των μανιταριών. 4η ενότητα: «Ωστόσο σύντομα .... ο ένας τον άλλο»: Η δηλητηρίαση. Αφηγητής: Ο αφηγητής δε συμμετέχει στην ιστορία (αμέτοχος, ετεροδιηγητικός), αλλά εμφανίζεται σαν να μπορεί να τα παρακολουθεί και να τα γνωρίζει όλα, παντογνώστης με μηδενική εστίαση. Αφήγηση: Η αφήγηση είναι χρονολογική, γραμμική και γίνεται σε γ' πρόσωπο. Αφηγηματικές τεχνικές: Οι αφηγηματικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται είναι: Αφήγηση, Περιγραφή, Διάλογος, Εσωτερικός Μονόλογος. Χώρος: μια στάση του τραμ σε μια ιταλική πόλη, το σπίτι του Μαρκοβάλντο και τέλος σε ένα νοσοκομείο. Χρόνος: μια μέρα του χειμώνα. Τρόπος παρουσίασης των προσώπων: ο συγγραφέας παρουσιάζει τον κεντρικό ήρωα της ιστορίας, το Μαρκοβάλντο, κυρίως με τη μέθοδο της άμεσης έκθεσης (στατική παρουσίαση), δηλαδή δίνει ο ίδιος χαρακτηρισμούς της συμπεριφοράς του ήρωα και δεν αφήνει τον αναγνώστη να βγάλει μόνος του τα συμπεράσματά του από αυτή τη συμπεριφορά. ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Γλωσσικές παρατηρήσεις: Η γλώσσα του έργου είναι η απλή, ζωντανή και παραστατική δημοτική, πλούσια στην έκφραση συναισθημάτων. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί πολλά θαυμαστικά, ερωτηματικά, άνω και κάτω τελείες. Υφολογικές παρατηρήσεις: Το ύφος είναι λιτό, με νοσταλγική και μελαγχολική διάθεση. Ελαφρά ειρωνικό, χιουμοριστικό και κωμικό (σκηνή στο νοσοκομείο). Στο έργο προσδίδει ζωντάνια η διαλογική μορφή που διακόπτει την αφήγηση. Σχήματα λόγου: Μεταφορές: «ριπή σπορίων», «το βλέμμα του που γλιστρούσε πάνω τους», «στα πόδια των δέντρων ξεπρόβαλλαν καρούμπαλα», «πραγματικά μανιτάρια που ξεμύτιζαν», «μες στην καρδιά της πόλης!», «ο γκρίζος και άχαρος κόσμος που τον περιέβαλλε είχε μονομιάς γεμίσει κρυμμένους θησαυρούς», «και δεν έβλεπε την ώρα», «τη λεπτή τους γεύση», «τον τύλιγε μέσα σ’ ένα ζηλότυπο και δύσπιστο φόβο», «ξεψάχνιζαν την άσφαλτο Επιμέλεια : Ταχτσίδης Κωνσταντίνος ΠΕ02 του δρόμου, για να βρουν ίχνη της φύσης και να τα σβήσουν με τη σκούπα», «κάτω από τη μύτη», «κοκάλωσε από οργή». Παρομοιώσεις: «το βλέμμα που γλιστρούσε πάνω τους, όπως στην άμμο της ερήμου», «ένιωσε λες και ο γκρίζος και άχαρος κόσμος που τον περιέβαλλε είχε μονομιάς γεμίσει κρυμμένους θησαυρούς», «όπως οι αγρότες, που έπειτα από μήνες ξηρασίας ξυπνούν και χορεύουν από χαρά στον ήχο των πρώτων σταγόνων, έτσι και ο Μαρκοβάλντο ήταν ο μόνος στην πόλη που ξύπνησε». Αναδίπλωση: «ήταν μανιτάρια, πραγματικά μανιτάρια» Επανάληψη: «βρέχει, βρέχει» Ασύνδετο: «κοκάλωσε από οργή, από λύσσα» Εικόνες: Η εικόνα της πόλης («τα μάτια αυτού του Μαρκοβάλντο ... της ερήμου»). Η εικόνα των στοιχείων της φύσης, («κι από την άλλη ... της ύπαρξής του»). Η εικόνα των μανιταριών, («στο κομμάτι της άγονης ... υπόγεια σώματα», «και να τα μανιτάρια ... ακόμα χώμα»). Η εικόνα του «διοπτροφόρου» οδοκαθαριστή, («αυτός ο οδοκαθαριστής ... νεαρός»). ΑΞΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Χαρακτηρισμός πρωταγωνιστών/ηρώων: Μαρκοβάλντο: Ο ήρωας αναζητά μάταια τη φύση μέσα στην πόλη, αλλά του είναι αδύνατο να την ανακαλύψει. Ωστόσο, είναι αναγκασμένος να συμβιβαστεί με την τεχνητή ζωή. Από το απόσπασμα μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η κοινωνική του θέση είναι χαμηλή, καθώς εργάζεται ως αχθοφόρος, προκειμένου να ζήσει την οικογένειά του, και τους υπόσχεται ότι θα τους φέρει μανιτάρια. Ιδέες - Συναισθήματα: Το αφήγημα προβάλλει το ψυχικό αδιέξοδο του σύγχρονου ανθρώπου της μεγαλούπολης, ο οποίος υποφέρει από την έλλειψη επαφής με τη φύση και βλέπει την ποιότητα της ζωής του να υποβαθμίζεται, παρά την οικονομική πρόοδο και τις ανέσεις που του είχε εξασφαλίσει η αστική ζωή. Τα συναισθήματα που δημιουργεί το πικρό χιούμορ του αφηγήματος είναι θλίψη και απαισιοδοξία, ενώ ο αφελής και ονειροπόλος πρωταγωνιστής προκαλεί τη συμπάθεια και κάποτε το ειρωνικό χαμόγελο του αναγνώστη. Η συναισθηματική μετάπτωση του ήρωα: χαρά, ανυπομονησία, ενθουσιασμός, αγάπη, καχυποψία, ανησυχία, ζηλοτυπία, δυσπιστία, φόβος, ενθουσιασμός, έκπληξη, οργή, αγανάκτηση, γενναιοδωρία και αντιπάθεια. Προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι που ζουν στην πόλη. Είναι γεγονός ότι η ζωή στις μεγαλουπόλεις προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα. Υπάρχουν όμως και μερικά προβλήματα που προκύπτουν από τη διαβίωση στη αστικά κέντρα. Αρχικά, η απομάκρυνση από τη φύση και η στέρηση της φυσικής ζωής είναι ιδιαίτερα έντονη περισσότερο σε εκείνους που είναι φυσιολάτρες και συνειδητοποιούν το σημαντικό ρόλο της φύσης στη ζωή του ανθρώπου. Επιπλέον, οι ανθρώπινες σχέσεις σε μια πόλη είναι απρόσωπες και υπάρχει απομόνωση, αποξένωση, επιφύλαξη και ανταγωνισμός («Για μια στιγμή σχεδόν κοκάλωσε από οργή, έπειτα - όπως συχνά συμβαίνει - οι προσωπικές εμπάθειες»). Επίσης, η μόλυνση του περιβάλλοντος αναμφισβήτητα βλάπτει την καθημερινή ζωή της πόλης και συχνά οδηγεί αρκετούς ανθρώπους στο νοσοκομείο. Το ίδιο έπαθε και ο Μαρκοβάλντο και όλοι όσοι έφαγαν τα πιθανώς μολυσμένα μανιτάρια. Τέλος, σημαντικά προβλήματα είναι η αλλοτρίωση, το άγχος, η μοναξιά και η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής. Ο συμβολισμός των μανιταριών και ο ρόλος τους. Ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται τα μανιτάρια προβάλλει την απουσία της επαφής του αστού με το φυσικό περιβάλλον, την αναζήτηση της φύσης και τη λαχτάρα για επικοινωνία με αυτήν. Η αναζήτηση και η λαχτάρα καταλήγουν σε αδιέξοδο. Έτσι, αποδεικνύεται μάταιη η ελπίδα για απόλαυση των μανιταριών μέσα στο αφιλόξενο περιβάλλον της μεγαλούπολης. Τα μανιτάρια αν και δίνουν ένα μήνυμα ελπίδας, αυτό στο τέλος διαψεύδεται και μάλιστα αποδεικνύεται απατηλό και επικίνδυνο (δηλητηρίαση).

Πώς προφέρονταν τα αρχαία ελληνικά

TO ΠΙΟ ΓΛΥΚΌ ΨΩΜΊ, ΛΑΪΚΌ ΠΑΡΑΜΥΘΙ

ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ
Λαϊκό είναι το παραμύθι που δημιουργείται από τον λαό, απευθύνεται στους απλούς ανθρώπους και έχει στόχο να τους τέρπει ( ευχαριστεί), να τους συμβουλεύει και να τους ξεκουράζει. Οι ρίζες του παραμυθιού αναζητούνται στην προϊστορική εποχή όπου εμπνέονταν από την καθημερινότητα και τις θρησκευτικές τελετές. Κατά τα ιστορικά χρόνια, η Ινδία, η Βαβυλώνα, η Αίγυπτος και η Ασσυρία ήταν τα κέντρα του παραμυθιού. Στην Ευρώπη εμφανίστηκαν κατά τον Μεσαίωνα (5ο ως 15ο αιώνα μ. Χ.). Στην Ελλάδα τα παραμύθια εμφανίστηκαν στην αρχαιότητα (ο Όμηρος και ο Ηρόδοτος διέσωσαν πολλά παραμύθια). Τα χρόνια της Τουρκοκρατίας μπήκαν ανατολίτικα θέματα στο παραμύθι, όπως το θεριό, ο αράπης και ο δράκος. Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες παραμυθιών, όπως οι θρησκευτικές διηγήσεις, οι ιστορίες για ζώα, (μύθοι Αισώπου), τα μυθικά, τα μαγικά, τα εξωτικά, τα σατιρικά κ.α. παραμύθια. Σήμερα στο παραμύθι υπάρχουν νέοι πρωταγωνιστές, όπως ο μαθητευόμενος μάγος Χάρι Πότερ, που αντιμάχεται τις δυνάμεις του κακού. Κύριο θέμα του παραμυθιού είναι η ανατροπή του ισχυρού, γι’ αυτό και ο λαός το αγάπησε τόσο πολύ.. Στα παραμύθια όλα είναι δυνατά, χάρη στους καλούς ήρωες που συνήθως βασανίζονται από τους κακούς, αλλά τελικά νικάνε.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΩΝ:
Α) Γλώσσα απλή, λιτή και κατανοητή. Προτάσεις απλές, κύριες και μικρές περίοδοι.
Β) Σύνδεση με τη ζωή και τις ασχολίες των ανθρώπων κάθε περιοχής.
Γ) Υπόθεση που περιέχει μαγικά, υπερφυσικά γεγονότα με ήρωες μάγους, γίγαντες, δράκους, βασιλιά-δες και απλούς ανθρώπους του λαού.
Δ) Τα γεγονότα διαδραματίζονται σε αόριστο τόπο και χρόνο, πράγμα που δίνει διαχρονική αξία στα παραμύθια.
Στ) Χρησιμοποιείται ο διάλογος για ζωντάνια.
Ζ) Στο τέλος υπάρχει ηθικό δίδαγμα (επιμύθιο)
Η) Συχνά έχουν μαγικούς αριθμούς (3,7,12,40).
Θ) Κατά κανόνα έχουμε καλό και ευτυχισμένο τέλος

ENΟΤΗΤΕΣ
1η ΕΝΟΤΗΤΑ «Κάποτε ήταν….που λέει ο λόγος», Η ανορεξία του βασιλιά και η δυστυχία της απραξί-ας.
2η ΕΝΟΤΗΤΑ « Οπού κάποια μέρα….τότε θα γιατρευτείς», Η διάγνωση και η συμβουλή του σοφού γέ-ροντα.
3η ΕΝΟΤΗΤΑ «Από την ίδια μέρα….και περίμενε», Η λανθασμένη εφαρμογή της συμβουλής του σοφού γέροντα.
4η ΕΝΟΤΗΤΑ «Άκουσέ με βασιλιά μου…του απάντησε κείνος», Η δοκιμασία του βασιλιά.
5η ΕΝΟΤΗΤΑ «Σε λίγο βγήκανε τα καρβέλια…κι εμείς έτσι», Η γιατρειά του βασιλιά.
ΤΟ ΠΙΟ ΓΛΥΚΟ ΨΩΜΙ
Πρόκειται για ένα παραμύθι διδακτικό. Είναι μία περιπέτεια με δύο κεντρικούς ήρωες χωρίς υπερφυσι-κά όντα και στοιχεία μαγείας. Ανήκει στα διηγηματικά ή κοσμικά παραμύθια.
ΘΕΜΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ
Η αξία της εργασίας.
ΣΤΟΧΟΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ
Στο παραμύθι μας σκοπός είναι να καταλάβουμε πόσο σημαντική είναι η εργασία για τον άνθρωπο. Το «πιο γλυκό ψωμί» ήταν αυτό που είχε φτιάξει ο βασιλιάς με τον κόπο του και όχι αυτό με τη ζάχαρη ή αυτό που του πρόσφεραν άλλοι. Ο βασιλιάς έμαθε την αξία της εργασίας και έτσι γιατρεύτηκε από την ανορεξία. Η ανορεξία του συμβολίζει τη δυστυχία που ένιωθε γιατί δεν είχε ανακαλύψει την αξία της εργασίας, της δημιουργικότητας.
Ο φτωχός γέροντας συμβολίζει την ελληνική λαϊκή σοφία. Το ψωμί είναι το βασικό τρόφιμο των απλών ανθρώπων του λαού. Στην αρχή ο γέροντας συμβούλεψε το βασιλιά να φάει το πιο γλυκό ψωμί και η συμβουλή του δεν είχε αποτέλεσμα γιατί ο βασιλιάς νόμιζε πως έπρεπε να φάει ψωμί με ζάχαρη! Ο γέροντας εννοούσε το ψωμί που βγαίνει με τον ιδρώτα μας, με την προσωπική εργασία.

ΤΟ ΜΟΤΙΒΟ ΤΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑΣ
Ο βασιλιάς πέρασε από μια δοκιμασία. Δοκιμασίες συναντάμε και στη μυθολογία μας όπως π.χ. οι άθλοι του Ηρακλή. Από τη δοκιμασία του βασιλιά, μαθαίνουμε και πώς έφτιαχναν το ψωμί στα παλιά χρόνια, από το χωράφι μέχρι το ψήσιμό του. Δυστυχώς στα χρόνια μας όλη η διαδικασία γίνεται με μηχανήματα.
ΔΙΔΑΓΜΑ
Από το παραμύθι διδασκόμαστε ότι ο άνθρωπος όταν δουλεύει αισθάνεται ικανοποιημένος, αμείβεται, νιώθει χαρά και ευτυχία. Για παράδειγμα, το διάβασμα, ως πνευματική εργασία μας κάνει πιο έξυπνους! Στο παραμύθι μας υπάρχει η αντίθεση ανάμεσα στον κόσμο των φτωχών και των πλουσίων. Ο φτωχός γέροντας όμως είναι αυτό που κατέχει τη σοφία ενώ ο βασιλιάς με όλα τα πλούτη του κόσμου, είναι δυστυχισμένος. Άρα τα υλικά αγαθά δεν φέρνουν τη γνώση και την ευτυχία.
Η ΑΝΩΝΥΜΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ, Η ΑΠΟΥΣΙΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ ΤΟΠΟΥ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΥ
Τα πρόσωπα: είναι ανώνυμα. Επίσης ο τόπος και ο χρόνος του παραμυθιού είναι άγνωστοι. Έτσι το παραμύθι μας αποκτά διαχρονική αξία, δηλαδή αυτό που θέλει να μας διδάξει – η αξία της εργασίας στη ζωή μας – ίσχυε στο παρελθόν, ισχύει στο παρόν και θα ισχύει και στο μέλλον.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΩΠΩΝ
ΒΑΣΙΛΙΑΣ: είναι τεμπέλης, αδρανής, νωθρός, αδιάφορος για τον λαό του, γκρινιάρης, παράξενος, ιδιότροπος και αυταρχικός. Μετά τη δοκιμασία του όμως γίνεται ήπιος, ήρεμος, υπάκουος και εργατικός. Τον λυπόμαστε για την αρρώστια του (την ανορεξία) αλλά όταν γίνεται εργατικός τον θαυμάζουμε.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: είναι εργατικός, σοφός, προνοητικός, ατρόμητος στις απειλές, ήρεμος και ψύχραιμος.

Ο ΑΦΗΓΗΤΗΣ: Tριτοπρόσωπος παντογνώστης εκτός από ένα δυο σημεία που απευθύνεται στους ακροατές του, οπότε είναι πρωτοπρόσωπος (για παράδειγμα, «Κι ο βασιλιάς παιδί μου….»). Ο αφηγητής έχει απλό λόγο, καθημερινό και αφηγείται σε απλή, καθημερινή γλώσσα.

ΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ: Τα γεγονότα παρουσιάζονται με τη χρονολογική σειρά.
ΚΟΙΝΟ ΣΗΜΕΙΟ ΒΑΣΙΛΙΑ ΚΑΙ ΣΟΦΟΥ ΓΕΡΟΝΤΑ: Αν και είναι αντίθετοι στον τρόπο ζωής και στις αντιλήψεις, ο βασιλιάς και ο γέρος σοφός, μετά το τέλος της δοκιμασίας ταυτίζονται, γιατί συμφω-νούν για την αξία της εργασίας.
ΓΛΩΣΣΑ
Απλή, λιτή, κατανοητή με έντονη προφορικότητα. Ο αφηγητής απευθύνεται σε κάποιο ακροατήριο ό-πως φαίνεται από τις φράσεις «που λέει ο λόγος, για να μην τα πολυλογούμε, παιδί μου, βλέπεις».
ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ
ΑΦΗΓΗΣΗ: δίνεται η εξέλιξη του παραμυθιού και μάλιστα με γρήγορη διαδοχή των γεγονότων. Για παράδειγμα « Κάποτε ήταν ένας πλούσιος βασιλιάς»
ΔΙΑΛΟΓΟΣ: δίνονται καθαρότερα στοιχεία της προσωπικότητας, των σκέψεων και των ενεργειών των προσώπων
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: μπλέκεται με την αφήγηση (η μεταμφίεση του βασιλιά σε φτωχό).

ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ  -ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ
ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ: π.χ.«Έπεσαν με τα μούτρα στη δουλειά»
ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΗ: π.χ. « σαν πεινασμένος λύκος»
ΥΠΕΡΒΟΛΗ: «ούτε το μικρό μου δαχτυλάκι δεν κουνώ»
ΕΙΚΟΝΕΣ : «Φόρεσε κι αυτός φτωχικά ρούχα..»( οπτική), « άρχισε να βγαίνει από τον φούρνο η μυρω-διά τους» (οσφρητική)
ΕΙΡΩΝΕΙΑ: «Φαίνεται ότι το ψωμί που σου ζύμωσαν δεν ήταν τόσο γλυκό όσο έπρεπε..»
ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ: «Κάποτε ήταν ένας πλούσιος βασιλιάς, πολύ πλούσιος».
ΑΝΑΔΙΠΛΩΣΗ: «που ό, τι επιθυμούσε η καρδιά του το ΄χε .Όλα τα είχε.» (
ΗΧΟΠΟΙΗΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ: «γκαπ-γκουπ»

Η ΣΕΛΙΔΑ ΤΗΣ ΙΛΙΑΔΑΣ

ΛΕΞΙΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΚΑΙ ΦΡΑΣΕΩΝ

ENOTHTA 8

Ν. Ε. ΓΛΩΣΣΑ – ΤΕΥΧΟΣ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ 8

ΜΕΤΟΧΕΣ

Β1. Οι μετοχές στην ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ και την ΠΑΘΗΤΙΚΗ φωνή (η μτχ στη γραμματική)

Μ ΕΤΟΧΗ ΕΠΙΘΕΤΟ + ΡΗΜΑ(μετέχει και στα δύο μέρη του λόγου)

-οντας

ενεργητική άκλιτες/μτχ ενεστώτα

γένος φωνή -ώντας

-όμενος

παθητική -ούμενος κλιτές/μτχ ενεστώτα

αριθμός διάθεση -άμενος

-μένος κλιτές/μτχ παρακειμένου

πτώση χρόνος

Β2. ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ και ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΗ μετοχή (η μτχ στο συντακτικό)

σημασία επιθέτου σημασία επιρρήματος

(μτχ παθητικής φωνής) (μτχ ενεργητικής φωνής)

ENOTHTA 7

Ν .Ε. ΓΛΩΣΣΑ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ

Β

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

Ι. ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΩΣ : επιρρηματικοί προσδιορισμοί

ΔΕΙΧΝΟΥΝ : τόπο, χρόνο, τρόπο, ποσό, βεβαίωση, δισταγμό ή πιθανότητα, άρνηση.

ΙΙ. ΩΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΝΤΑΙ ΚΑΙ :

1)      Προθετικά σύνολα, π.χ. Πολλοί τουρίστες θα έλθουν στη χώρα μας

2)      Απλή αιτιατική ή γενική (σπανιότερα) ουσιαστικού, π.χ. κάθε μέρα πίνουμε γάλα. Ξυπνήσαμε πρωί πρωί

3)      Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις, π.χ. πριν ασχοληθούμε με τα αποτελέσματα, ερευνήσαμε τα αίτια.

4)      Επιρρηματικές μετοχές, π.χ. Έγινε καλύτερος διαβάζοντας

5)      Συνδυασμός επιρρήματος με προθετικό σύνολο ή δύο επιρρημάτων μαζί, π.χ. Συναντηθήκαμε δύο φορές μέσα στην ημέρα

Επίσης, ένας επιρρηματικός προσδιορισμός μπορεί να δείχνει: αιτία, σκοπό, αποτέλεσμα, αναφορά, προϋπόθεση, εναντίωση ή παραχώρηση, αλλά και παρομοίωση, συνοδεία, ποσό κατά προσέγγιση, αφαίρεση, κτλ.

Γ

Επιρρήματα παράγονται από επίθετα, αντωνυμίες και από άλλα επιρρήματα.

Σχηματίζονται με τις παραγωγικές καταλήξεις:

1)      -α/ -ά/-ιά, π.χ. καλός -> καλά, βαρύς -> βαριά, κρυφός -> κρυφά

2)      –ώς/ -ως, π.χ. συνεχής -> συνεχώς, απόλυτος -> απολύτως

3)      –θε, π.χ. εδώ -> εδώθε

4)      –ού, π.χ. άλλος -> αλλού

Εξαιρούνται: τα επιρρήματα πολύ, λίγο, μόνο.

Υπάρχουν επιρρήματα που παράγονται και με την προσθήκη της κατάληξης –α αλλά και της κατάληξης –ως, π.χ. απλός -> απλά, απλώς

ΠΡΟΘΕΤΙΚΑ ΣΥΝΟΛΑ: Φανερώνουν κυρίως επιρρηματικές σχέσεις. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο λόγο όπως και τα επιρρήματα για να δηλώσουν.

1)      Τόπο -> π.χ. Έτρεξε προς την πόρτα. Σύρθηκε ως εκεί. Κατάγεται από την Αθήνα

2)      Τρόπο ->Χόρευαν με ζωηρότητα

3)      Χρόνο -> Θα μας επισκεφτούν κατά τα Χριστούγεννα. Συζητήσαμε για λίγο. Να έχεις τελειώσει την εργασία ως αύριο

Δ

Οι παράγραφοι και οι προτάσεις ενός κειμένου συνδέονται:

1)      Με λέξεις ή φράσεις που δείχνουν: χρονική σχέση, τοπική σειρά, συμπέρασμα, αντίθεση, επεξήγηση, προσθέτουν ένα γεγονός, τρόπο.

2)      Αναφορά στην προηγούμενη παράγραφο που γίνεται με: επανάληψη της τελευταίας ιδέας της παραγράφου, επανάληψη του κεντρικού νοήματος, επανάληψη μιας λέξης- κλειδιού, με αντωνυμία.

3)      Παραλληλία νοημάτων, π.χ. ανάλογη κατάσταση επικρατούσε…: επαγωγική σύνδεση (από το ειδικό στο γενικό), απαγωγική σύνδεση (από το γενικό στο ειδικό)

4)      Ερώτηση.

ENOTHTA 6

Ν .Ε. ΓΛΩΣΣΑ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ

Β1& Β3 Οι αντωνυμίες – τα είδη

Αντωνυμίες είναι οι λέξεις που χρησιμοποιούμε αντί για ονόματα, ουσιαστικά ή επίθετα. Με τη χρήση τους :

α. αποφεύγουμε τις άσκοπες επαναλήψεις των ονομάτων και β. αποκτά ο λόγος μας ποικιλία και σαφήνεια.

Ο συντακτικός ρόλος των αντωνυμιών

• Οι περισσότερες αντωνυμίες είναι κλιτά μέρη του λόγου
• λειτουργούν στην πρόταση όπως τα ονόματα:

• υποκείμενο Εγώ θα επιστρέψω το βράδυ.

• αντικείμενο Σου αγόρασα ένα τετράδιο.

• κατηγορούμενο Ο Γιάννης είναι αυτός.

• επιθετικός προσδιορισμός Να πάθετε τέτοια καταστροφή!

• γενική προσδιοριστική Ψάχνω τα γυαλιά μου.

• συνοδεύει πρόθεση Αύριο θα πάω σ’ αυτόν.

Τα είδη των αντωνυμιών

α. προσωπικές εγώ, εσύ, αυτός

β. κτητικές δικός μου, δική μου, δικό μου

γ. αυτοπαθείς του εαυτού μου

δ. οριστικές ο ίδιος, η ίδια, το ίδιο

μόνος, μόνη, μόνο

ε. δεικτικές αυτός, αυτή, αυτό

(ε)τούτος, (ε)τούτη, (ε)τούτο

εκείνος, εκείνη, εκείνο

τέτοιος, τέτοια, τέτοιο

τόσος, τόση, τόσο

στ. αναφορικές που

ο οποίος, η οποία, το οποίο

όποιος, όποια, όποιο

ό,τι

όσος, όση, όσο

οποιοσδήποτε

οτιδήποτε

ζ. ερωτηματικές τι

ποιος, ποια, ποιο

πόσος, πόση, πόσο

η. αόριστες ένας, μια (μία), ένα

κανένας (κανείς), καμία (καμιά), κανένα

κάποιος, κάποια, κάποιο

μερικοί, μερικές, μερικά

κάτι, κατιτί

τίποτα (τίποτε)

κάμποσος, κάμποση, κάμποσο

κάθε /καθένας, καθεμία (καθεμιά), καθένα / καθετί

ο δείνα, η δείνα, το δείνα

ο τάδε, η τάδε, το τάδε

άλλος, άλλη, άλλο

✔ Άκλιτες: που, ό,τι, οτιδήποτε, τι, κάτι, κατιτί, τίποτα, κάθε, καθετί, και ο δείνα / ο τάδε (συνοδεύονται πάντα από άρθρο και συνήθως βρίσκονται στον ενικό)

.

✔ Η αναφορική αντωνυμία ο οποίος, η οποία, το οποίο αντικαθίσταται συχνά από την άκλιτη αναφορική αντωνυμία που (εκτός από την περίπτωση που συνοδεύει πρόθεση)

π.χ. Ο άντρας που έρχεται προς το μέρος μας είναι θείος μου.

Ο άντρας ο οποίος έρχεται προς το μέρος μας είναι θείος μου. α λ λ ά : ο άντρας από τον οποίο ζήτησα να έρθει προς το μέρος μου είναι θείος μου

Προσοχή: Η αόριστη αντωνυμία ένας, μια (μία), ένα δεν πρέπει να συγχέεται με το αριθμητικό ένας, μία, ένα ούτε με το αόριστο άρθρο ένας, μια, ένα. Για παράδειγμα:

Συνάντησα έναν και μου μίλησε. (αντωνυμία: αντικαθιστά ουσιαστικό και βρίσκεται μόνη της στην πρόταση)

Συνάντησα έναν άνθρωπο. (άρθρο: συνοδεύει ουσιαστικό και χρησιμοποιείται με γενικευτική σημασία)

Τελικά αγόρασα μόνο ένα βιβλίο (αριθμητικό: αντιδιαστέλλει τη μονάδα από τα πολλά)

Β2 Οι προσωπικές αντωνυμίες ( Κλίση προσωπικής αντωνυμίας Γραμματική της Ν. Ε. σελ. 66 -67 )

✔ Οι προσωπικές αντωνυμίες σχηματίζουν δυνατούς (ισχυρούς) και αδύνατους (ασθενείς) τύπους, που χρησιμοποιούνται ανάλογα με το αν ο ομιλητής ή ο συγγραφέας θέλει να δώσει έμφαση ή όχι στην αντωνυμία.

✔ Οι δυνατοί τύποι των προσωπικών αντωνυμιών χρησιμοποιούνται:

α. Όταν βρίσκονται μόνοι τους στο λόγο, π.χ. – Ποιον ζητούν; – Εσένα.

β. Όταν θέλουμε να τονίσουμε κάτι, π.χ. Εμείς προσέχουμε τη διατροφή μας.

γ. Όταν θέλουμε να εκφράσουμε αντίθεση, να ξεχωρίσουμε κάτι από κάποιο άλλο, π.χ. Εμείς θα μείνουμε αλλά εσείς θα φύγετε.

δ. Συχνά όταν συνοδεύονται από προθέσεις, π.χ. Από εσένα τα περιμένω όλα.

✔ Πολλές φορές επαναλαμβάνουμε ένα όνομα που ειπώθηκε προηγουμένως, χρησιμοποιώντας τον αδύνατο τύπο της προσωπικής αντωνυμίας του γ΄ προσώπου. Στη περίπτωση αυτή η αντωνυμία λέγεται επαναληπτική, π.χ. Τα φυτά τα πότισα χτες.

✔ Όταν η αντωνυμία προαναγγέλλει κάτι που θα ειπωθεί αμέσως μετά, λέγεται προληπτική, π.χ. Τα πότισα χτες τα φυτά.

Γ. Ετυμολογικές οικογένειες λέξεων

❏ Οικογένεια λέξεων το σύνολο των λέξεων που έχουν σχηματιστεί από την ίδια απλή λέξη είτε με παραγωγή είτε με σύνθεση.

Οι λέξεις που ανήκουν στην ίδια οικογένεια λέγονται συγγενικές. π. χ.

ENOTHTA 5

Ν .Ε. ΓΛΩΣΣΑ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ

Β1:ΒΑΘΜΟΙ ΕΠΙΘΕΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ

• Βαθμοί ονομάζονται οι τρεις μορφές των επιθέτων, ορισμένων μετοχών και των επιρρημάτων, οι οποίες δηλώνουν διαφορές στην ποιότητα, την ποσότητα κ.λπ.

βαθμοί: θετικός ( δηλώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει κάποιο γγνώρισμα, π.χ. δύσκολη άσκηση)

σ υγκριτικός

υπερθετικός παραθετικά

Σχηματισμός των παραθετικών

Α. ΕΠΙΘΕΤΑ

συγκριτικός βαθμός: (δηλώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα σε μεγαλύτερο βαθμό από ένα άλλο,

π.χ. Αυτή η άσκηση είναι πιο δύσκολη (ή δυσκολότερη) από την άλλη)

α. μονολεκτικά : θέμα + καταλήξεις -τερος, -τερη,-τερο, π.χ. μεγαλύτερος – μεγαλύτερη – μεγαλύτερο

β. περιφραστικά: πιο + επίθετο θετικού βαθμού, π.χ. πιο μεγάλος- πιο μεγάλη –πιο μεγάλο

υπερθετικός βαθμός:

1. Σχετικός υπερθετικός:( δηλώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα στον πιο μεγάλο βαθμό από όλα τα όμοιά του,

π.χ. Αυτή η άσκηση είναι η πιο δύσκολη (ή η δυσκολότερη).

άρθρο + συγκριτικός βαθμός επιθέτου (μονολεκτικά ή περιφραστικά)

π.χ. ο μεγαλύτερος – η μεγαλύτερη – το μεγαλύτερο

ή ο πιο μεγάλος – η πιο μεγάλη – το πιο μεγάλο

2. Απόλυτος υπερθετικός: (δηλώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα σε πολύ μεγάλο βαθμό, χωρίς να γίνεται σύγκριση με άλλα ουσιαστικά, π.χ. Αυτή η άσκηση είναι πολύ δύσκολη (ή δυσκολότατη).

α. πολύ + θετικός βαθμός επιθέτου,

π.χ. πολύ μικρός – πολύ μικρή – πολύ μικρό

β. θέμα + καταλήξεις -τατος, -τατη, -τατο,

π.χ. ωραιότατος – ωραιότατη – ωραιότατο

*Μονολεκτικό τύπο δε σχηματίζουν:

– τα επίθετα σε -ής, -ιά, -ί/ -ης, -α, -ικο, /-άς ή -ής, -ού,/ -άδικο/-ούδικο/-ήδικο

– τα άκλιτα

• οι μετοχές

Επίθετα χωρίς παραθετικά

Δε σχηματίζουν παραθετικά τα επίθετα που σημαίνουν:

– ύλη, π.χ. σιδερένιος, μάλλινος, ξύλινος

– καταγωγή ή συγγένεια, π.χ. Αθηναίος, Χιώτης, πατρικός

– τόπο, π.χ. ορεινός, βουνίσιος, πεδινός

– χρόνο, π.χ. καθημερινός, μεσημεριανός, βραδινός

– κατάσταση που δεν αλλάζει, π.χ. γυναικείος, αντρικός, θνητός

– μερικά σύνθετα με πρώτο συνθετικό το α-, π.χ. άγνωστος, αστείρευτος, άπειρος

Β. ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

Όσα επιρρήματα προέρχονται από επίθετα σχηματίζουν παραθετικά από τον πληθυντικό του ουδετέρου

π.χ. ωραίος → ωραία – ωραιότερα / πιο ωραία – ωραιότατα / πολύ ωραία

Σημ. : μελετήστε από το βιβλίο της Γραμματικής τους πίνακες Α και Β σελ. 58, 59 και την ορθογραφία σελ. 59

Β2 :Η ΣΥΓΚΡΙΣΗ

Στοιχεία της σύγκρισης: α΄όρος σύγκρισης + συγκριτικό + β΄όρος σύγκρισης

• Ο α΄όρος σύγκρισης :ουσιαστικό, επίθετο, αντωνυμία, μετοχή, ρήμα, πρόταση κ.λπ.

• Ο β΄όρος σύγκρισης εκφέρεται με:

– από + αιτιατική, π.χ. το κόκκινο είναι ωραιότερο από το άσπρο

– με τον αδύνατο τύπο της γενικής της προσωπικής αντωνυμίας (όταν το συγκριτικό είναι επίθετο όπως: μεγαλύτερος, μικρότερος, ανώτερος, κατώτερος, καλύτερος, χειρότερος), π.χ. είναι μικρότερή μου

– παρά + ομοιότυπα με τον α΄ όρο, π.χ. γράφω περισσότερο με το αριστερό παρά με το δεξί

– βραχυλογικά, δηλαδή παραμένει μόνο ο προσδιορισμός του, όταν είναι ίδιος με τον α΄ όρο σύγκρισης,

π.χ. η ξύλινη καρέκλα είναι πιο άνετη από τη σιδερένια (ενν. καρέκλα)

– Ο β΄όρος παραλείπεται όταν εννοείται εύκολα, π.χ. οι γεροντότεροι έχουν μεγαλύτερη πείρα (ενν. από τους μικρότερους σε ηλικία).

• Το συγκριτικό είναι επίθετο ή επίρρημα συγκριτικού βαθμού, π.χ. Ο Γιάννης είναι πιο αδύνατος από το Γιώργο.

Γ. ΤΟ Β΄ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ

• β΄ συνθετικό σύνθετης λέξης : ουσιαστικό, επίθετο, ρήμα, μετοχή, επίρρημα.
• Το μέρος του λόγου στο οποίο ανήκει το β΄ συνθετικό δεν ταυτίζεται πάντα με αυτό του συνθέτου. Αναλυτικότερα:

Όταν το β΄ συνθετικό είναι: Το σύνθετο είναι:

ουσιαστικό: παιδί → ουσιαστικό: παπαδοπαίδι ή

καρδιά → επίθετο: σκληρόκαρδος, -η, -ο ή

κεφάλι → επίρρημα: κατακέφαλα

……………………………………………………………………………………………

επίθετο: κόκκινος → επίθετο: βαθυκόκκινος

ρήμα: στολίζω → ρήμα: σημαιοστολίζω ή

παίζω → ουσιαστικό: οργανοπαίχτης ή

ρουφώ → επίρρημα: μονορούφι

………………………………………………………………………………………………

μετοχή: ντυμένος → μετοχή: καλοντυμένος

επίρρημα: αύριο → επίρρημα: μεθαύριο

* Όταν λέξεις που αρχίζουν από ο- (όπως: οδύνη, όλεθρος, όνομα, ορυχείο, όροφος, ομαλός) γίνονται β΄συνθετικά ή παράγουν λέξεις με αχώριστα μόρια, το αρχικό ο- τρέπεται σε ω- π.χ. ανώδυνος, πανωλεθρία, ανώνυμος, ανθρακωρυχείο, πολυώροφος, ανώμαλος

Δ. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΟΧΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ

Οργάνωση της περιγραφής

❏ Περιγραφή :η αναπαράσταση με λόγο χώρων, προσώπων, αντικειμένων, φαινομένων….

• Ως είδος κειμένου συνδέεται κυρίως με το χώρο (δηλ. τα περιγραφικά κείμενα οργανώνονται με άξονα το χώρο).

• Είδη περιγραφής:

– υποκειμενική (π.χ. λογοτεχνικά κείμενα)

– αντικειμενική (π.χ. επιστημονικά κείμενα)

• Το σημείο περιγραφής μπορεί: α. να κινείται, β. να είναι σταθερό, όταν ο συγγραφέας μένει ακίνητος και από εκεί περιγράφει το χώρο.

Δομή των περιγραφικών κειμένων

• Η περιγραφή ακολουθεί πορεία από το γενικό (γενικές εικόνες) στο ειδικό (λεπτομερειακές εικόνες).

• Στην οργάνωση των λεπτομερειών ακολουθούμε μια λογική σειρά, ανάλογα με αυτό που θέλουμε κάθε φορά να τονίσουμε:

– όταν η περιγραφή γίνεται σε πραγματικό χώρο, συνήθως την οργανώνουμε με βάση τη χωρική ακολουθία: δηλαδή από πάνω προς τα κάτω, από βορρά προς νότο, από ανατολικά προς τα δυτικά, από αριστερά προς τα δεξιά κ.λπ.

• όταν η περιγραφή γίνεται σε συμβολικό χώρο, την οργανώνουμε με βάση τη λογική ακολουθία: από τα απλά στα σύνθετα, από τα λιγότερο σημαντικά στα περισσότερο σημαντικά κ.λπ.
• Οργάνωση της αφήγησης

❏ Αφήγηση είναι η προφορική ή γραπτή παρουσίαση ενός γεγονότος ή μιας σειράς γεγονότων, πραγματικών ή φανταστικών

• Η αφήγηση οργανώνεται με άξονα το χρόνο, αλλά οι καταστάσεις συνδέονται αιτιολογικά μεταξύ τους.

• Σημαντικά στοιχεία της αφήγησης είναι η οπτική γωνία του αφηγητή, η χρονική σειρά των γεγονότων και η γλώσσα της αφήγησης.

Η δομή της αφήγησης

α. Πληροφορίες για τους ήρωες, το χώρο, το χρόνο και την κατάσταση από την οποία ξεκινά η αφήγηση

β. Η εξέλιξη της αφήγησης και η έκβασή της

γ. Η λύση: η κρίση του αφηγητή για το νόημα της ιστορίας

Η γλώσσα της αφήγησης χαρακτηρίζεται από τη χρήση συνδετικών λέξεων και φράσεων που δείχνουν τη χρονική σειρά των γεγονότων (έπειτα, ύστερα, κατά τη διάρκεια) και την αιτιολογική σχέση μεταξύ τους (επειδή, καθώς, για το λόγο αυτό).

[Σημ.: Για τη συνοχή των περιγραφικών και αφηγηματικών κειμένων ισχύουν όσα αναφέρθηκαν στην Ενότητα 4]