Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΧΟΡΤΑΤΣΗΣ, ΕΡΩΦΙΛΗ
Υπόθεση του έργου
Η υπόθεση της Ερωφίλης είναι μυθική. Ο Φιλόγονος, βασιλιάς της Αιγύπτου, δολοφόνησε τον αδελφό του για να πάρει το θρόνο του και παντρεύτηκε τη γυναίκα του. Από τη γυναίκα του αδελφού του απέκτησε μια κόρη, την Ερωφίλη. Στη βασιλική αυλή μαζί με την Ερωφίλη μεγαλώνει και ο Πανάρετος, νέος από βασιλική οικογένεια, άγνωστη όμως στον Φιλόγονο. Ο Πανάρετος και η Ερωφίλη έζησαν από παιδιά μαζί και σταδιακά η παιδική φιλία εξελίχθηκε σε έρωτα. Ο Πανάρετος μεγάλος πια, πηγαίνει στον πόλεμο και με την ανδρεία του σώζει το βασίλειο από εχθρική επίθεση. Μετά τον πόλεμο οι δύο νέοι παντρεύονται κρυφά. Ο βασιλιάς, όμως, θέλει να παντρέψει την κόρη του με κάποιον βασιλιά της Περσίας, για να πετύχει με αυτό το γάμο την ειρήνη ανάμεσα στους λαούς τους. Στέλνει μάλιστα τον Πανάρετο για να της το αναγγείλει και να την πείσει να δεχθεί το γάμο. Ο Φιλόγονος μαθαίνει για το μυστικό γάμο των δύο νέων και αποφασίζει να τιμωρήσει τον Πανάρετο, ο οποίος μάταια προσπαθεί να πείσει τον βασιλιά για την ευγενική του καταγωγή. Ο Φιλόγονος βασανίζει τον Πανάρετο και προσποιούμενος στην Ερωφίλη ότι τη συγχωρεί, της προσφέρει ως γαμήλιο «δώρο» σε μια χρυσή λεκάνη το κεφάλι, τα χέρια και την καρδιά του αγαπημένου της. Η Ερωφίλη θρηνεί με σπαραγμό και αυτοκτονεί. Οι γυναίκες του παλατιού αναλαμβάνουν να τιμωρήσουν το βασιλιά (ο χορός οδηγείται από την παραμάνα της Ερωφίλης, τη Νένα). Ρίχνουν κάτω το Φιλόγονο και τον ποδοπατούν μέχρι θανάτου.
Το έργο αποτελείται από 3.205 στίχους, πρόλογο (τον οποίο λέει ο Χάρος, που αναφέρεται στην παντοδυναμία του και στη ματαιότητα της δόξας και των υλικών αγαθών), πέντε πράξεις με ισάριθμα χορικά και τέσσερα ιντερμέδια (Τα κρητικά θεατρικά συνοδεύονται από ιντερμέδια, μικρά αυτόνομα θεατρικά έργα που παίζονταν μεταξύ των πράξεων. Χαρακτηριστικό τους ήταν ο ψυχαγωγικός χαρακτήρας, η έμφαση στη δράση και το πλούσιο θέαμα, με μουσική, κουστούμια, σκηνικά εφέ και χορογραφίες).
Ο κάθε ήρωας έχει ένα έμπιστο πρόσωπο: η Ερωφίλη τη νένα Χρυσόνομη, ο Πανάρετος τον φίλο του Καρπόφορο και ο βασιλιάς έναν πιστό Σύμβουλο. Ο χορός αποτελείται από γυναίκες της ακολουθίας της Ερωφίλης και εμφανίζονται επίσης το φάντασμα (Ασκιά) του δολοφονημένου αδερφού του Φιλόγονου και ένας μαντατοφόρος. Τηρείται η ενότητα της δράσης, του χώρου και του χρόνου (ενιαίο θέμα, που διαδραματίζεται σε έναν χώρο και η δράση διαρκεί μία ημέρα).
Η Ερωφίλη αγαπήθηκε ιδιαίτερα από τον ελληνικό λαό και αυτό το αποδεικνύει ο μεγάλος αριθμός των εκδόσεων του έργου, οι πολλές παραστάσεις του και οι πολλές παραλλαγές και διασκευές του, που εμφανίζονται σε διάφορες περιοχές της χώρας.
Το έργο εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1637, όταν ο Χορτάτσης είχε ήδη πεθάνει, από τον Κύπριο ιερέα Ματθαίο Κιγάλα, ο οποίος με τις επεμβάσεις του αλλοίωσε αρκετά τον χαρακτήρα του κειμένου. Την αυθεντική μορφή της Ερωφίλης αποκατέστησε το 1676 με την έκδοση του έργου ο Κρητικός Αμβρόσιος Γραδενίγος, βιβλιοφύλακας της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης. Αυτή η έκδοση υπήρξε το πρότυπο για όλες τις επόμενες εκδόσεις.
το απόσπασμα του βιβλίου
Στο απόσπασμα του βιβλίου παρακολουθούμε από την τρίτη πράξη του έργου τη δεύτερη σκηνή, όπου συναντιόνται οι δύο ερωτευμένοι νέοι, η Ερωφίλη και ο Πανάρετος. Ο διάλογος των νέων θεωρείται από τους ομορφότερους ερωτικούς διάλογους της ελληνικής ποίησης.
Θέμα του αποσπάσματος είναι: τα αμοιβαία ερωτικά συναισθήματα των δύο νέων και η επισφράγιση του έρωτά τους με όρκους αιώνιας αγάπης.
Περιληπτική απόδοση αποσπάσματος
Οι δύο πρωταγωνιστές του έργου η Ερωφίλη και ο Πανάρετος βρίσκονται αντιμέτωποι με την απόφαση του βασιλιά και πατέρα της Ερωφίλης να την παντρέψει με ένα βασιλιά της Περσίας. Οι δύο νέοι συναντιούνται κρυφά και συνομιλούν εκφράζοντας την αμοιβαία αγάπη τους, ενώ δίνουν όρκους αιώνιας πίστης και αφοσίωσης. Η Ερωφίλη επικαλείται τον Έρωτα ως εγγυητή των όρκων της και ζητά την παρέμβαση των φυσικών στοιχείων σε περίπτωση που τους καταπατήσει. Ο Πανάρετος φοβάται μη χάσει την Ερωφίλη και την παρακαλεί να μην υποκύψει στις εντολές του πατέρα της.
δομή
1η ενότητα (στ. 147-150): η Ερωφίλη εκφράζει την αγάπη της.
2η ενότητα (στ. 151- 158): Ο Πανάρετος εκλιπαρεί την Ερωφίλη να μην υποκύψει στις εντολές του πατέρα της.
3η ενότητα (159-168): Η Ερωφίλη επικαλείται τον Έρωτα ως μάρτυρα στους όρκους της.
4η ενότητα (169-176): Ο Πανάρετος είναι βέβαιος για την πίστη της αγαπημένης του
5η ενότητα (177-184): Οι φόβοι του Πανάρετου και η έντονη εκδήλωση αγάπης της Ερωφίλης.
Δραματικός χαρακτήρας του έργου
1.διαλογική μορφή
2. εσωτερική δράση. Οι πρωταγωνιστές βιώνουν τη σύγκρουση ερωτικού και δραματικού συναισθήματος, καθώς βρίσκονται σε μεγάλη ψυχική ένταση και βιώνουν μια έντονη απειλή.
Η ερωτική σκηνή: Στο απόσπασμα παρακολουθούμε τον ερωτικό διάλογο της Ερωφίλης με τον Πανάρετο. Η σκηνή διαδραματίζεται στο προαύλιο του παλατιού, όπου η Ερωφίλη συναντά κρυφά τον άντρα της. Η ψυχική ένταση των δύο νέων κλιμακώνεται σταδιακά και μέσα από τα λόγια τους διακρίνουμε μια διαρκή ταλάντευση ανάμεσα στη χαρά που νιώθουν για την αγάπη τους και στη θλίψη για την απειλή.
● Σκηνική παρουσίαση: Στο απόσπασμα ο χώρος, όπου διαδραματίζεται η συνάντηση των δύο νέων πρέπει να βρίσκεται στο προαύλιο του παλατιού.
● Στιχουργική: Η στιχουργική ακολουθεί το δεκαπεντασύλλαβο παροξύτονο στίχο με ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία (ανά δύο στίχους) και μέτρο ιαμβικό. Παρόλο που βασίζεται στο παραδοσιακό δεκαπεντασύλλαβο του δημοτικού τραγουδιού, είναι αποτέλεσμα έντεχνης επεξεργασίας: παρουσιάζεται μεγάλη ποικιλία στις θέσεις των τόνων, η χασμωδία αποφεύγεται ( Ο ποιητής για να αποφύγει τις χασμωδίες κάνει συχνή χρήση έκθλιψης και αφαίρεσης: « παρ’ άλλη, όμορφη ’μια») και παρατηρούνται πολύ υψηλά ποσοστά διασκελισμών του νοήματος από στίχο σε στίχο.
Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του έργου είναι οι σύνθετες περίοδοι. Η νοηματική ενότητα, δηλαδή, πολλές φορές δεν ολοκληρώνεται στο ημιστίχιο, στο στίχο ή ακόμα και στο δίστιχο, αλλά σε περισσότερους στίχους.
● Γλώσσα: Η γλώσσα είναι η κρητική διάλεκτος, επεξεργασμένη, όμως, από τον ποιητή με ιδιαίτερη φροντίδα. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της γλώσσας είναι: οι καταλήξεις του τρίτου πληθυντικού των ρημάτων σε -ουσι (σβήνουσι, μπορούσι, δούσι κλπ).
● Εκφραστικά μέσα: μεταφορές «τα λόγια τα γροικώ σβήνουσι τη πρικιά μου», «την ώρα οπ’ άλλος θέλει μπει πόθος εις την καρδιά μου»,
προσωποποιήσεις «μα την αγάπη εκείνη που μας ανάθρεψε μικρά», «τα στοιχεία της φύσης…ν’ αρματωθούν»,
αντίθεση «Μα γή όμορφη ’μαι γή άσκημη»,
ασύνδετα «Τον ουρανό, τη θάλασσα, τη γη, τ’ άστρα, τον ήλιο το λαμπρό, τη νύχτα, την ημέρα».
Συνηθισμένη στην κρητική λογοτεχνία είναι η επίκληση του Έρωτα ως εγγυήτριας δύναμης που επισφραγίζει τα λόγια των ερωτευμένων καθώς και οι προσωποποιήσεις των φυσικών στοιχείων (ουρανός, θάλασσα, γη, αέρας), που οφείλουν να παρεμβαίνουν σε περίπτωση αθέτησης της υπόσχεσης. Δηλώνεται έτσι η αποφασιστικότητα και η καθολική ισχύς των λόγων της Ερωφίλης, με εκφραστικά μέσα που συναντάμε στο δημοτικό τραγούδι.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΧΟΡΤΑΤΣΗΣ, ΕΡΩΦΙΛΗ
Υπόθεση του έργου
Η υπόθεση της Ερωφίλης είναι μυθική. Ο Φιλόγονος, βασιλιάς της Αιγύπτου, δολοφόνησε τον αδελφό του για να πάρει το θρόνο του και παντρεύτηκε τη γυναίκα του. Από τη γυναίκα του αδελφού του απέκτησε μια κόρη, την Ερωφίλη. Στη βασιλική αυλή μαζί με την Ερωφίλη μεγαλώνει και ο Πανάρετος, νέος από βασιλική οικογένεια, άγνωστη όμως στον Φιλόγονο. Ο Πανάρετος και η Ερωφίλη έζησαν από παιδιά μαζί και σταδιακά η παιδική φιλία εξελίχθηκε σε έρωτα. Ο Πανάρετος μεγάλος πια, πηγαίνει στον πόλεμο και με την ανδρεία του σώζει το βασίλειο από εχθρική επίθεση. Μετά τον πόλεμο οι δύο νέοι παντρεύονται κρυφά. Ο βασιλιάς, όμως, θέλει να παντρέψει την κόρη του με κάποιον βασιλιά της Περσίας, για να πετύχει με αυτό το γάμο την ειρήνη ανάμεσα στους λαούς τους. Στέλνει μάλιστα τον Πανάρετο για να της το αναγγείλει και να την πείσει να δεχθεί το γάμο. Ο Φιλόγονος μαθαίνει για το μυστικό γάμο των δύο νέων και αποφασίζει να τιμωρήσει τον Πανάρετο, ο οποίος μάταια προσπαθεί να πείσει τον βασιλιά για την ευγενική του καταγωγή. Ο Φιλόγονος βασανίζει τον Πανάρετο και προσποιούμενος στην Ερωφίλη ότι τη συγχωρεί, της προσφέρει ως γαμήλιο «δώρο» σε μια χρυσή λεκάνη το κεφάλι, τα χέρια και την καρδιά του αγαπημένου της. Η Ερωφίλη θρηνεί με σπαραγμό και αυτοκτονεί. Οι γυναίκες του παλατιού αναλαμβάνουν να τιμωρήσουν το βασιλιά (ο χορός οδηγείται από την παραμάνα της Ερωφίλης, τη Νένα). Ρίχνουν κάτω το Φιλόγονο και τον ποδοπατούν μέχρι θανάτου.
Το έργο αποτελείται από 3.205 στίχους, πρόλογο (τον οποίο λέει ο Χάρος, που αναφέρεται στην παντοδυναμία του και στη ματαιότητα της δόξας και των υλικών αγαθών), πέντε πράξεις με ισάριθμα χορικά και τέσσερα ιντερμέδια (Τα κρητικά θεατρικά συνοδεύονται από ιντερμέδια, μικρά αυτόνομα θεατρικά έργα που παίζονταν μεταξύ των πράξεων. Χαρακτηριστικό τους ήταν ο ψυχαγωγικός χαρακτήρας, η έμφαση στη δράση και το πλούσιο θέαμα, με μουσική, κουστούμια, σκηνικά εφέ και χορογραφίες).
Ο κάθε ήρωας έχει ένα έμπιστο πρόσωπο: η Ερωφίλη τη νένα Χρυσόνομη, ο Πανάρετος τον φίλο του Καρπόφορο και ο βασιλιάς έναν πιστό Σύμβουλο. Ο χορός αποτελείται από γυναίκες της ακολουθίας της Ερωφίλης και εμφανίζονται επίσης το φάντασμα (Ασκιά) του δολοφονημένου αδερφού του Φιλόγονου και ένας μαντατοφόρος. Τηρείται η ενότητα της δράσης, του χώρου και του χρόνου (ενιαίο θέμα, που διαδραματίζεται σε έναν χώρο και η δράση διαρκεί μία ημέρα).
Η Ερωφίλη αγαπήθηκε ιδιαίτερα από τον ελληνικό λαό και αυτό το αποδεικνύει ο μεγάλος αριθμός των εκδόσεων του έργου, οι πολλές παραστάσεις του και οι πολλές παραλλαγές και διασκευές του, που εμφανίζονται σε διάφορες περιοχές της χώρας.
Το έργο εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1637, όταν ο Χορτάτσης είχε ήδη πεθάνει, από τον Κύπριο ιερέα Ματθαίο Κιγάλα, ο οποίος με τις επεμβάσεις του αλλοίωσε αρκετά τον χαρακτήρα του κειμένου. Την αυθεντική μορφή της Ερωφίλης αποκατέστησε το 1676 με την έκδοση του έργου ο Κρητικός Αμβρόσιος Γραδενίγος, βιβλιοφύλακας της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης. Αυτή η έκδοση υπήρξε το πρότυπο για όλες τις επόμενες εκδόσεις.
το απόσπασμα του βιβλίου
Στο απόσπασμα του βιβλίου παρακολουθούμε από την τρίτη πράξη του έργου τη δεύτερη σκηνή, όπου συναντιόνται οι δύο ερωτευμένοι νέοι, η Ερωφίλη και ο Πανάρετος. Ο διάλογος των νέων θεωρείται από τους ομορφότερους ερωτικούς διάλογους της ελληνικής ποίησης.
Θέμα του αποσπάσματος είναι: τα αμοιβαία ερωτικά συναισθήματα των δύο νέων και η επισφράγιση του έρωτά τους με όρκους αιώνιας αγάπης.
Περιληπτική απόδοση αποσπάσματος
Οι δύο πρωταγωνιστές του έργου η Ερωφίλη και ο Πανάρετος βρίσκονται αντιμέτωποι με την απόφαση του βασιλιά και πατέρα της Ερωφίλης να την παντρέψει με ένα βασιλιά της Περσίας. Οι δύο νέοι συναντιούνται κρυφά και συνομιλούν εκφράζοντας την αμοιβαία αγάπη τους, ενώ δίνουν όρκους αιώνιας πίστης και αφοσίωσης. Η Ερωφίλη επικαλείται τον Έρωτα ως εγγυητή των όρκων της και ζητά την παρέμβαση των φυσικών στοιχείων σε περίπτωση που τους καταπατήσει. Ο Πανάρετος φοβάται μη χάσει την Ερωφίλη και την παρακαλεί να μην υποκύψει στις εντολές του πατέρα της.
δομή
1η ενότητα (στ. 147-150): η Ερωφίλη εκφράζει την αγάπη της.
2η ενότητα (στ. 151- 158): Ο Πανάρετος εκλιπαρεί την Ερωφίλη να μην υποκύψει στις εντολές του πατέρα της.
3η ενότητα (159-168): Η Ερωφίλη επικαλείται τον Έρωτα ως μάρτυρα στους όρκους της.
4η ενότητα (169-176): Ο Πανάρετος είναι βέβαιος για την πίστη της αγαπημένης του
5η ενότητα (177-184): Οι φόβοι του Πανάρετου και η έντονη εκδήλωση αγάπης της Ερωφίλης.
Δραματικός χαρακτήρας του έργου
1.διαλογική μορφή
2. εσωτερική δράση. Οι πρωταγωνιστές βιώνουν τη σύγκρουση ερωτικού και δραματικού συναισθήματος, καθώς βρίσκονται σε μεγάλη ψυχική ένταση και βιώνουν μια έντονη απειλή.
Η ερωτική σκηνή: Στο απόσπασμα παρακολουθούμε τον ερωτικό διάλογο της Ερωφίλης με τον Πανάρετο. Η σκηνή διαδραματίζεται στο προαύλιο του παλατιού, όπου η Ερωφίλη συναντά κρυφά τον άντρα της. Η ψυχική ένταση των δύο νέων κλιμακώνεται σταδιακά και μέσα από τα λόγια τους διακρίνουμε μια διαρκή ταλάντευση ανάμεσα στη χαρά που νιώθουν για την αγάπη τους και στη θλίψη για την απειλή.
● Σκηνική παρουσίαση: Στο απόσπασμα ο χώρος, όπου διαδραματίζεται η συνάντηση των δύο νέων πρέπει να βρίσκεται στο προαύλιο του παλατιού.
● Στιχουργική: Η στιχουργική ακολουθεί το δεκαπεντασύλλαβο παροξύτονο στίχο με ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία (ανά δύο στίχους) και μέτρο ιαμβικό. Παρόλο που βασίζεται στο παραδοσιακό δεκαπεντασύλλαβο του δημοτικού τραγουδιού, είναι αποτέλεσμα έντεχνης επεξεργασίας: παρουσιάζεται μεγάλη ποικιλία στις θέσεις των τόνων, η χασμωδία αποφεύγεται ( Ο ποιητής για να αποφύγει τις χασμωδίες κάνει συχνή χρήση έκθλιψης και αφαίρεσης: « παρ’ άλλη, όμορφη ’μια») και παρατηρούνται πολύ υψηλά ποσοστά διασκελισμών του νοήματος από στίχο σε στίχο.
Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του έργου είναι οι σύνθετες περίοδοι. Η νοηματική ενότητα, δηλαδή, πολλές φορές δεν ολοκληρώνεται στο ημιστίχιο, στο στίχο ή ακόμα και στο δίστιχο, αλλά σε περισσότερους στίχους.
● Γλώσσα: Η γλώσσα είναι η κρητική διάλεκτος, επεξεργασμένη, όμως, από τον ποιητή με ιδιαίτερη φροντίδα. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της γλώσσας είναι: οι καταλήξεις του τρίτου πληθυντικού των ρημάτων σε -ουσι (σβήνουσι, μπορούσι, δούσι κλπ).
● Εκφραστικά μέσα: μεταφορές «τα λόγια τα γροικώ σβήνουσι τη πρικιά μου», «την ώρα οπ’ άλλος θέλει μπει πόθος εις την καρδιά μου»,
προσωποποιήσεις «μα την αγάπη εκείνη που μας ανάθρεψε μικρά», «τα στοιχεία της φύσης…ν’ αρματωθούν»,
αντίθεση «Μα γή όμορφη ’μαι γή άσκημη»,
ασύνδετα «Τον ουρανό, τη θάλασσα, τη γη, τ’ άστρα, τον ήλιο το λαμπρό, τη νύχτα, την ημέρα».
Συνηθισμένη στην κρητική λογοτεχνία είναι η επίκληση του Έρωτα ως εγγυήτριας δύναμης που επισφραγίζει τα λόγια των ερωτευμένων καθώς και οι προσωποποιήσεις των φυσικών στοιχείων (ουρανός, θάλασσα, γη, αέρας), που οφείλουν να παρεμβαίνουν σε περίπτωση αθέτησης της υπόσχεσης. Δηλώνεται έτσι η αποφασιστικότητα και η καθολική ισχύς των λόγων της Ερωφίλης, με εκφραστικά μέσα που συναντάμε στο δημοτικό τραγούδι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου