Κι εχουμε πολεμο!

Ερωφιλη, Γ.Χορτατση

Μανιταρια στην πολη

Η Νεα Παιδαγωγικη

Α΄ Γυμνασίου
Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας
Νίκου Καζαντζάκη, «Η Νέα Παιδαγωγική» (20ος αιώνας)
από το πεζογράφημα Αναφορά στον Γκρέκο (1961)

Πρόκειται για ένα αυτοβιογραφικό έργο, ένα έργο δηλαδή το οποίο εμπεριέχει αναμνήσεις και προσωπικές εμπειρίες από τη ζωή του συγγραφέα.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

1η: Πρώτη μέρα στο Δημοτικό Σχολείο
«Με τα μαγικά πάντα μάτια... είπε ο δάσκαλος και έδειξε τη βίτσα»
2η: Αναμνήσεις από τον δάσκαλο τη Τετάρτης Δημοτικού
«Από το Δημοτικό Σκολειό ... όποιος δεν έχει αυγό ας φέρει βούτυρο.»

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ – ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΕΙΜΈΝΟΥ

Η Νέα Παιδαγωγική
- Πρόκειται για μια νέα παιδαγωγική μέθοδο, που στηρίζεται σε εμπειρικούς τρόπους προσέγγισης της γνώσης. Τα παιδιά δηλαδή μαθαίνουν μέσα από τις εμπειρίες και τις αισθήσεις τους (βλέπουν τα καινούρια πράγματα, τα αγγίζουν, τα ζωγραφίζουν, κλπ) και με τον τρόπο αυτό αφομοιώνουν καλύτερα τις νέες γνώσεις. Αυτό θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ως το γνωστικό μέρος της νέας μεθόδου.
- Η νέα παιδαγωγική μέθοδος όμως αφορούσε και τις σχέσεις των μαθητών με τους δασκάλους τους. Ο δάσκαλος στεκόταν με αγάπη και κατανόηση απέναντι στην ευαισθησία των παιδιών, ακόμη και στα παιχνίδια ή τις αταξίες τους, και ανέπτυσσε πιο ουσιαστικές σχέσεις και επικοινωνία με τους μαθητές του. Αυτό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το ψυχολογικό μέρος της νέας μεθόδου.

Στην προκειμένη περίπτωση ο δάσκαλος της Τετάρτης τάξης του Δημοτικού, από τη μια μεριά αναγγέλλει ότι θα εφαρμόσει τις νέες παιδαγωγικές μεθόδους που είχε σπουδάσει στην Αθήνα, αλλά από την άλλη μεριά δεν τις εφαρμόζει στην τάξη στο σύνολό τους. Θα λέγαμε ότι ακολουθεί το γνωστικό μέρος (παρακινεί τα παιδιά να χρησιμοποιούν τις αισθήσεις τους και να μαθαίνουν μέσα από την εμπειρία τους), ενώ φαίνεται να απορρίπτει το ψυχολογικό ή συναισθηματικό μέρος (εφόσον τους φέρεται με μεγάλη σκληρότητα και αυστηρότητα, δέρνοντάς τους αλύπητα). Το αποτέλεσμα είναι ότι τα παιδιά δεν αντιλαμβάνονται τη διαφορά της νέας μεθόδου σε σχέση με τις παλαιότερες και θεωρούν ότι η Νέα Παιδαγωγική είναι η γυναίκα του δασκάλου τους (προσωποποίηση).
Εξάλλου η απορία των παιδιών για το ποια είναι η Νέα Παιδαγωγική είναι μια έμμεση κριτική για τη στάση του δασκάλου.

Παλαιότερες παιδαγωγικές μέθοδοι
- Η Νέα Παιδαγωγική έρχεται σε αντίθεση με παλαιότερες μεθόδους οι οποίες στηρίζονταν σε έναν εγκεφαλικό τρόπο προσέγγισης της γνώσης. Δηλαδή τα παιδιά αποκτούσαν νέες γνώσεις, αποστηθίζοντας κομμάτια του βιβλίου χωρίς καλά καλά να καταλαβαίνουν τι διαβάζουν.
Αυτή η μέθοδος στις μέρες μας θεωρείται εντελώς παρωχημένη (=ξεπερασμένη) και απαρχαιωμένη.
- Επιπλέον, στηρίζονταν στην εντελώς αυταρχική και καταπιεστική συμπεριφορά του δασκάλου απέναντι στους μαθητές, χωρίς ίχνος κατανόησης ή ευαισθησίας απέναντι στην ηλικία τους και τις παιδικές ζαβολιές τους. Συχνά μάλιστα ο δάσκαλος τιμωρούσε τους μαθητές ή τους έδινε ξύλο.

Σχέσεις παιδιών / γονιών
Από τη μια μεριά βλέπουμε την τρυφερή και ευαίσθητη στάση της μάνας, η οποία προσπαθεί να εμψυχώσει και να στηρίξει το μικρό παιδί στην καινούρια εμπειρία της ζωής του (πρώτη μέρα στο Δημοτικό Σχολείο) κρεμώντας στο λαιμό του το χρυσό σταυρουλάκι της βάφτισης και δίνοντάς του να μυρίζει ένα κλωνί βασιλικό.
Από την άλλη μεριά βλέπουμε την αυστηρή και ψυχρή στάση του πατέρα του. Ο πατέρας παρουσιάζεται δυναμικός και σοβαρός, αλλά ποτέ δεν έχει δείξει στο παρελθόν την παραμικρή τρυφερότητα στο γιο του. Έτσι, όταν τον χαϊδεύει για πρώτη φορά, την ημέρα που τον συνοδεύει στο σχολείο, ο μικρός μένει έκπληκτος και απορεί. Η ξαφνική και απρόσμενη κίνηση τρυφερότητας του πατέρα αντί να τον αποφορτίσει (= να τον χαλαρώσει) τον τρομάζει και τον κάνει να αισθανθεί σύγχυση, διότι κάτι τέτοιο δεν έχει ξανασυμβεί.

Πρόκειται για μία παλαιότερη αντίληψη αγωγής σύμφωνα με την οποία οι γονείς (και ιδιαίτερα ο πατέρας) αποφεύγουν τις εκδηλώσεις αγάπης και τρυφερότητας απέναντι στα παιδιά τους, τα κρατούν σε απόσταση και τους επιβάλλουν πειθαρχία. Έχουμε ένα μοντέλο πατριαρχικής οικογένειας, όπου ο πατέρας είναι ο απόλυτος κυρίαρχος και εξουσιαστής όλων.

Συναισθήματα παιδιού
Τα συναισθήματα του παιδιού είναι ανάμεικτα.
Από τη μια μεριά νιώθει χαρούμενος και περήφανος που πηγαίνει στο σχολείο, από την άλλη νιώθει φόβο για το άγνωστο, αγωνία, ανασφάλεια με την επισημότητα της προετοιμασίας.
Η μάνα τον στηρίζει συναισθηματικά ενώ ο πατέρας του προξενεί φόβο και σύγχυση. Ιδιαίτερα δε όταν δίνει στον δάσκαλο το ελέυθερο να δίνει στον μικρό ξύλο.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΩΠΩΝ
Χαρακτηρισμός πατέρα, μητέρας, παιδιού, δασκάλου:
Βλ. προηγούμεη ενότητα (περιεχόμενο – θέματ)

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Ειρωνεία και σαρκασμός
Σε αρκετά σημεία του κειμένου υπάρχει διάχυτη ειρωνεία και σαρκασμός απέναντι στη στάση του δασκάλου, που υποτίθεται ότι φέρνει τη Νέα Παιδαγωγική και οι μαθητές δεν τις αντιλαμβάνονται και νομίζουν ότι είναι η γυναίκα του.

χιούμορ
Το κείμενο είναι διανθισμένο με χιουμοριστικές σκηνές ή φράσεις.

Μεταφορές – παρομοιώσεις – προσωποποίηση
«Μια μέρα έδεσα κόμπο την καρδιά μου» (μεταφορά)
«ήμουν σαν μικρό καταστολισμένο σφαγάρι» (παρομοίωση)
«»Είχε φέρει μαζί του τη Νέα Παιδαγωγική. Θαρρούσαμε πως θαταν καμιά νέα γυναίκα και την έλεγαν Παιδαγωγική.» (προσωποποίηση)

ΥΦΟΣ - ΓΛΩΣΣΑ

ΥΦΟΣ
Απλό, άμεσο, ειρωνικός τόνος, χιουμοριστικά στοιχεία

ΓΛΩΣΣΑ
Απλή, δημοτική, στρωτή, ευχάριστη, με πολλά ιδιωματικά στοιχεία (ή ιδιωματισμούς), δηλαδή στοιχεία της τοπικής διαλέκτου που στην προκειμένη περίπτωση είναι η κρητική (πχ τυλιγαδίζουν, αντρειευούμουν, μυρίζουμαι, κλπ)

Μινωικος. Μυκηναικος πολιτισμος

Επαναληπτικές  ερωτήσεις στην Ιστορία Α' Γυμνασίου
Ποιος πολιτισμός ονομάζεται μινωικός ;
Μινωικός ονομάζεται ο πολιτισμός που αναπτύχθηκε στην Κρήτη κατά την τρίτη και δεύτερη χιλιετία π.Χ.

Από πού πήρε το όνομα του ο μινωικός πολιτισμός; Ποιοι οι σπουδαιότεροι οικισμοί;
Πήρε το όνομα του από το μυθικό βασιλιά της Κνωσού  Μίνωα. Σπουδαιότερα κέντρα είναι η Κνωσός , η Φαιστός , η Ζάκρος και τα Μάλια.

Ποιος αρχαιολόγος έκανε τις ανασκαφές στην Κνωσό;
Τις ανασκαφές στην Κνωσό έκανε ο Άρθουρ ΄Εβανς .

Για ποιους λόγους αναπτύχθηκε στην Κρήτη ο πρώτος σημαντικός πολιτισμός της Ευρώπης;
Οι παράγοντες που βοήθησαν τη δημιουργία του μινωικού πολιτισμού είναι :
-Η σπουδαία γεωγραφική θέση του νησιού (ανάμεσα σε τρεις ηπείρους και κοντά σε άλλους μεγάλους πολιτισμούς.)
-Το εύφορο έδαφος
-Η μακροχρόνια ειρήνη που επικρατούσε στο νησί.

Τι γνωρίζετε για τη μινωική λατρεία ;( θεότητες , ιερά σύμβολα , ιερά ζώα, λατρευτικοί χώροι, ιερατείο , λατρευτικές τελετές)
Οι Μινωίτες πίστευαν, βασικά, σε ένα σύμπλεγμα γυναικείων θεοτήτων οι οποίες έχουν άμεση σχέση με τη βλάστηση και τη διαδοχή των εποχών, την άνθηση και το μαρασμό, το θάνατο και την ανάσταση. Στα χρόνια της ακμής του μινωικού πολιτισμού δεν υπήρχαν στην Κρήτη μεγάλοι ναοί αλλά μόνο μικρά ανακτορικά ή οικιακά ιερά. Συχνά η λατρεία του θείου πραγματοποιείται και σε σπήλαια, όπως στο Δικταίο Άντρο, όπου οι πιστοί προσέφεραν μικρά ειδώλια που απεικόνιζαν τους ίδιους τους θεούς.
Μεγάλη είναι η σημασία του ιερού δέντρου στη μινωική θρησκεία. Το κύριο ιερό δέντρο φαίνεται να είναι η ελιά.
Από τα ζώα σημαντικό ρόλο παίζει στη μινωική θρησκεία ο ταύρος.
 Οι τελετές περιλάμβαναν χορούς και αγώνες, όπως τα ταυροκαθάψια.
Το ιερατείο το αποτελούσαν κυρίως γυναίκες, αλλά υπήρχαν και άνδρες ιερείς.

Τι ήταν τα ταυροκαθάψια;
Ήταν ένα αγώνισμα στη μινωική Κρήτη κατά το οποίο ο αθλητής με ένα ακροβατικό πηδούσε πάνω από τον ταύρο την ώρα που αυτός επιτιθόταν. Αποτελούσε μέρος των λατρευτικών τελετών.


Ποια είδη γραφής έχουμε στη μινωική Κρήτη;
α) Ένα είδος ιερογλυφικής .Σεν έχει αποκρυπτογραφηθεί.
Β) Τη γραμμική Β’ . Η γραμμική Β΄  ήταν συλλαβική, δηλαδή κάθε σημείο αντι στοιχούσε σε μία συλλαβή, και υπήρξε το πρότυπο για την ανάπτυξη της μυκηναϊκής γραφής. Σημεία αυτής της γραφής έχουν βρεθεί κυρίως επάνω σε αγγεία ή χαραγμένα σε πινακίδες απογραφής εμπορευμάτων. Ούτε η γραφή αυτή όμως αυτή δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί.\

Περιγράψτε ένα μινωικό ανάκτορο.
     Τα ανάκτορα είναι μεγάλα συγκροτήματα κτιρίων, αποτελούνται δηλαδή από πολλές πτέρυγες δωματίων και είναι τα διοικητικά, οικονομικά, θρησκευτικά και καλλιτεχνικά κέντρα της περιοχής στην οποία βρίσκονται.
Παρά τις επιμέρους διαφορές όλα τα μινωικά ανάκτορα έχουν τα εξής κοινά χαρακτηριστικά:
•   Έχουν προσανατολισμό στον άξονα Βορρά-Νότου.
•   Έχουν μία ορθογώνια κεντρική αυλή. Γύρω της αναπτύσσονται οι πτέρυγες των δωματίων.
•   Ήταν πολυώροφα, είχαν μεγάλες κλίμακες, φωταγωγούς, σύστημα ύδρευσης και αποχέτευσης και αρκετοί χώροι τους έφεραν τοιχογραφίες. Από αυτές αντλούμε πλήθος πληροφοριών για πολλές από τις πτυχές της ζωής των Μινωιτών.
•   Δεν ήταν οχυρωμένα.

Τι ήταν τα καμαραϊκά αγγεία ; Γιατί ονομάστηκαν έτσι;
Τα ωραιότερα αγγεία αυτής της εποχής στη μινωική Κρήτη είναι τα πολύχρωμα καμαραϊκά. Οφείλουν την ονομασία τους στο σπήλαιο των Καμάρων, όπου πρωτοβρέθηκαν. Κατασκευάζονταν οτα εργαστήρια των μεγάλων ανακτόρων της Κνωσού και της Φαιστού. Τα καμαραϊκά αγγεία εξάγονταν σε όλη την ανατολική Μεσόγειο και την Αίγυπτο. Διακοσμούνταν συνήθως με πολύπλοκα καμπυλόγραμμα σχέδια γεμάτα φα ντασία και σπανιότερα με θέματα από το ζωικό και φυτικό κόσμο.

Ποιος πολιτισμός ονομάστηκε μυκηναϊκός ; Γιατί ονομάστηκε έτσι;
Μυκηναϊκός ονομάστηκε ο πολιτισμός που αναπτύχθηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα κατά την ύστερη εποχή του χαλκού. (1600-1100 π.Χ.)

Ποιος έκανε τις ανασκαφές στις Μυκήνες;
Ο Ερρίκος Σλήμαν

Ποια είναι τα σπουδαιότερα μυκηναϊκά κέντρα;
Μυκήνες, Τίρυνθα, Θήβα, Άργος , Αθήνα
.
Ποια στοιχεία δείχνουν την κατάρρευση του μυκηναϊκού κόσμου και ποιοι ήταν οι λόγοι της κατάρρευσης του;
Καταστρέφονται ανάκτορα, ακροπόλεις και οικισμοί. Εξαφανίζεται η γραμμική γραφή Β΄
Οι λόγοι της κατάρρευσης τους είναι :
 - Η μετακίνηση νέων ελληνικών φύλων (κάθοδος των Δωριέων)
-εσωτερικές αναταραχές.
- Οι επιθέσεις των λαών της θάλασσας που έπληξε το μυκηναϊκό εμπόριο

Ποιες κοινωνικές τάξεις υπήρχαν στη μυκηναϊκή κοινωνία;
Άναξ, αυλικοί , ιερατείο , δήμοι( γεωργοί , κτηνοτρόφοι , τεχνίτες) και τέλος οι δούλοι.

Από πού φαίνεται ο πολεμικός χαρακτήρας των Μυκηναίων;
Φαίνεται από τις λίθινες πλάκες που βρέθηκαν στους τάφους τους με πολεμικές και κυνηγητικές σκηνές, από τον οπλισμό τους , από τα κυκλώπεια τείχη και από τον πόλεμο που έκανα εναντίον της Τροίας.

Τι γνωρίζετε για τη θρησκεία των Μυκηναίων;
Οι Μυκηναίοι λάτρευαν όλους του ς μεγάλους Έλληνες θεούς πλην του Απόλλωνα( Ζευς, Ήρα, Ποσειδών, Άρτεμις.) Σπουδαία θέση κατείχε μια θεά , η πότνια (= σεβάσμια) θεά που ήταν η κυρίαρχη μυκηναϊκή θεότητα. Λάτρευαν τους θεούς τους σε μικρά ιερά. Το ιερατείο το αποτελούσαν άντρες και γυναίκες.
Τι γνωρίζετε για τη Γραμμική γραφή Β'
Ήταν η γραφή των Μυκηναίων. Το 1952 οι Βρετανοί Μάικλ Βέντρις και Τζον Τσάντγουικ αποκρυπτογράφησαν τη γραφή των πινακίδων, τη Γραμμική Β. Τότε διαπιστώθηκε ότι η γλώσσα των πινακίδων ήταν ελληνική.
 Η γραφή των πινακίδων είναι συλλαβική, δηλαδή κάθε σύμβολο αποδίδει μια συλλαβή (πα, τα, ρο, μα, τι). Το ίδιο συμβαίνει και με τη Γραμμική γραφή Α τής Κρήτης, η οποία ακόμη δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί. Πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η Γραμμική γραφή Β είναι εξελιγμένη και τελειοποιημένη μορφή της Γραμμικής γραφής Α.
Στα κείμενα των πινακίδων με Γραμμική γραφή Β καταγράφονται διάφορες εμπορικές-οικονομικές δραστηριότητες των ανακτόρων που αφορούν κυρίως τη διακίνηση γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων. Έμμεσα, όμως, τα ίδια αυτά κείμενα μας δίνουν πληροφορίες για τη διοικητική οργάνωση και τη θρησκευτική ζωή του μυκηναϊκού κόσμου

.
Γιατί η αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής γραφής Β' έχει ιδιαίτερη σημασία για του ς Έλληνες;
Γιατί η γλώσσα τη οποία απέδιδε ήταν η ελληνική. Έτσι ο με την αποκρυπτογράφηση της γραμμικής Β ο μυκηναϊκός πολιτισμός θεωρείται ο πρώτος ελληνικός πολιτισμός.

Ποιοι θάβονταν στους θολωτούς τάφους ; Πώς ήταν κτισμένοι;
Στους θολωτούς τάφους θάβονταν οι μυκηναίοι βασιλιάδες ή ευγενείς.
Αποτελούνταν από ένα μακρύ διάδρομο με λίθινους τοίχους γύρω του και ένα κυκλικό θάλαμο με θολωτή οροφή. Μετά την ταφή τόσο ο διάδρομος όσο και ο θάλαμος σκεπάζονταν με χώμα δημιουργώντας έναν τεχνητό λόφο.



Τι ήταν τα κυκλώπεια τείχη ; Γιατί ονομάστηκαν έτσι;
Κυκλώπεια τείχη ονομάζονταν τα τείχη των μυκηναϊκών ακροπόλεων. Ονομάστηκαν έτσι γιατί ήταν κτισμένα με τεράστιους ογκόλιθους που πίστευαν πως μόνο κύκλωπες μπορούσαν να τα κτίσουν.

Οι μυκηναϊκές ακροπόλεις ήταν οχυρωμένες ενώ οι μινωικοί οικισμοί ήταν ανοχύρωτοι. Σε ποιο συμπέρασμα μάς οδηγεί αυτό;
Μας οδηγείς το συμπέρασμα πως οι Μινωίτες ήταν ειρηνικός λαός ενώ οι Μυκηναίοι πολεμικός. Πως οι Μινωίτες δεν αντιμετώπιζαν κάποια εξωτερική απειλή ούτε είχαν μεταξύ τους συγκρούσεις στο εσωτερικό. Αντίθετα φαίνεται πως οι Μυκηναίοι είχαν εχθρούς αλλά και πιθανόν να συγκρούονταν μεταξύ τους.

Ποια στοιχεία του μυκηναϊκού πολιτισμού δείχνουν τον ελληνικό χαρακτήρα των Μυκηναίων;
Ο ελληνικός χαρακτήρας του μυκηναϊκού πολιτισμού φαίνεται με την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β. οπότε και αποδείχτηκε ότι οι Μυκηναίοι μιλούσαν την ελληνική γλώσσα και λάτρευαν τους ίδιους θεούς με τους Έλληνες της ιστορικής εποχής. Επίσης, ορισμένες μορφές της πρώιμης ελληνικής τέχνης των ιστορικών χρόνων έχουν τις αρχές τους στη μυκηναϊκή εποχή (π.χ. αγγειογραφία).

Ανατολικοι λαοι

Η ζωη στη Μινωικη Κρητη

ΨΗΦΙΑΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑΤΑ

Νανουρίσματα:   Αρχικά, τα δημοτικά τραγούδια, τα τραγούδια του λαού, που χρησιμοποιούσαν για να κοιμίζουν τα παιδιά. Αργότερα, όλα τα τραγούδια που χρησιμοποιούνται για να κοιμούνται τα παιδιά... 

   Ως δημοτικά τραγούδια ανήκουν στα κοινωνικά.

Γνωρίσματα:

-Επίκληση στον ύπνο, στους Αγίους και την Παναγία ( ως  το διαχρονικό σύμβολο μητρότητας)

-Γεμάτα φαντασία, τρυφερότητα, υποσχέσεις, ελπίδες για ένα καλύτερο μέλλον. Έκφραση της μητρικής τρυφερότητας και  υπερπήδηση της πραγματικότας, μέσω της προβολής των πόθων και των προσδοκιών της μάνας για το παιδί της.

-Με μονότονο, υποβλητικό ρυθμό, επαναλαμβανόμενα μοτίβα-Υπερβολή (έπαινοι του μωρού = προβολή των προσδοκιών της μητέρας για αυτό), επαναλήψεις, αντιθέσεις, προσωποποιήσεις και έντονο το στοιχείο της Φύσης (γενικότερα γνωρίσματα της δημοτικής ποίησης)

- η συχνή χρήση επιφωνημάτων στην αρχή, στα ενδιάμεσα και στο τέλος. 

          -Τα νανουρίσματα παρουσιάζουν παραλλαγές από περιοχή σε περιοχή, ανάλογα με την τόπο προέλευσής τους. Στα νανουρίσματα των νησιών υπάρχει συχνά αναφορά στη θάλασσα, τα καράβια και τον ήλιο ενώ στις ηπειρωτικές περιοχές, γίνεται αναφορά στα βουνά τις πεδιάδες στην κτηνοτροφία καθώς και στις καλλιέργειες και τα σπαρτά.

- Τα νανουρίσματα συνοδεύονται από αργές, λικνιστικές κινήσεις.

Α. Να μου το πάρεις ύπνε μου

v      Γλώσσα

                Η γλώσσα είναι η δημοτική, που λειτουργεί κυρίως μέσα από το ουσιαστικό και το ρήμα και λιγότερο μέσα από το επίθετο. Τα μόνα επίθετα που απαντώνται στο δημοτικό τραγούδι είναι το «δροσερός», που αποδίδει μια σταθερή ιδιότητα στο Βοριά, το «χρυσός», για να χαρακτηρίσει το μικρό παιδί παραπέμποντας είτε στην οικονομική του επιφάνεια είτε στην αξία του, καθώς και το «αργυρή», που αναφέρεται στην κούνια. Επομένως, η γλώσσα μέσα από τη συνδυαστική χρήση του ουσιαστικού και του ρήματος γίνεται πυκνή.

v      Στιχουργική

Ο στίχος είναι ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος παροξύτονος, με άλλα λόγια η στιχουργική μορφή που απαντάται στα περισσότερα δημοτικά τραγούδια.

v      Εκφραστικά μέσα – Μοτίβα

1. Προσωποποίηση: Προσωποποιούντα τα φυυσικά στοιχεία. Είναι το κυριότερο σχήμα λόγου στο τραγούδι. (στίχ. 1: «Ύπνε μου» στίχ. 3: «Βάλλω...πελάγου», στίχ. 6: «κι ο κυρ. ... πηγαίνει, στίχοι 8-9: «Μήνα...αγαπημένοι;»).

2. Μεταφορά: (στίχος 12: «χρυσόν υγιόν εβίγλιζα στην αργυρή του κούνια»).

3. Αντίθεση: μάλωνες – αγαπημένοι (στίχοι 8-9).

4. Εικόνες

5. ασύνδετο : στίχ. 3-4

Τα Μοτίβα που απαντώνται στο συγκεκριμένο δημοτικό τραγούδι –νανούρισμα είναι:

α. ο αριθμός τρία που θεωρείται συμβολικός (στίχοι 1-2).

β. τα άστοχα ερωτήματα (στίχοι 7-12) με τα οποία αρχικά διατυπώνεται μια λανθασμένη – άστοχη ερώτηση, η οποία στη συνέχεια αναιρείται (άρση) και ακολουθεί τέλος η σωστή διατύπωση αυτού που ισχύει(θέση).

γ. επαναλαμβανόμενοι στίχοι / επαναλαμβανόμενες εκφράσεις: τρεις βίγλες (στίχοι 1-2), ο κυρ Βοριάς ο δροσερός (στίχοι 4 και 6), Μήνα ...αγαπημένοι (στίχοι 8-11).

δ. ο παμψυχισμός : τα άψυχα αποκτούν φωνή και ανθρώπινη συμπεριφορά

ε. ο νόμος των τριών : τρία στοιχεία - Βοριάς ,  Ήλιος,  Αετός

v      Υπάρχει διαφορά ύφους ανάμεσα στο α΄ μέρος του ποιήματος, που είναι λυρικό, και στο β΄ μέρος, που είναι αφηγηματικό.

v      Στο α΄ μέρος υπάρχει επίκληση (στον ύπνο να πάρει το παιδί) και υπόσχεση (να εξασφαλίσει η ίδια η μάνα τους φύλακες που θα το προστατεύουν στον ύπνο του). Αν δηλ. ο ύπνος πάρει το παιδί, τότε εκείνη αναλαμβάνει  να φροντίσει  για την ασφάλειά του. Ο στ. 2 αναπτύσσεται με βάση το τριμερές σχήμα (3 βίγλες, 3 βιγλάτορες κι οι 3 αντρειωμένοι).

v      Ο ήλιος, ο αετός κι ο κυρ Βοριάς → σύμβολα δύναμης. Οι τρεις βιγλάτορες αποτελούν σύμβολα δύναμης αναγκαία για την προφύλαξη του παιδιού (είναι αντρειωμένοι, όπως θα γίνει μελλοντικά το παιδί), αλλά δείχνουν και πόσο  πολύτιμο είναι  το βρέφος για τη μητέρα. *

v      Η αντιθετική ανάπτυξη «τον Ήλιο στα βουνά, τον αετό στους κάμπους, τον κυρ Βοριά ανάμεσα πελάγου» εικονίζει με παραστατικότητα το πλάτος στο οποίο επεκτείνεται η δύναμη των φρουρών, ώστε να καλύπτει όλη τη γη.

v      Στο β΄ μέρος η μητέρα αφηγείται το επεισόδιο με τον κυρ Βοριά και το διάλογο με τη μάνα του. Οι στίχοι 5-6 με τη δομή πάλι του τριμερούς σχήματος αντιστοιχούν στους 3-4. Ο ήλιος έχει προκαθορισμένο χρόνο για τη φύλαξη του παιδιού, όπως και ο αετός. Ο διάλογος  όμως του κυρ Βοριά με τη μάνα του προβάλλει τη διάρκεια της προστασίας που αυτός παρέχει στο βρέφος. Η μάνα του εκφράζει την ανησυχία  της  με ένα σχήμα επαναφοράς («πού ‘σουν χτες, πού ‘σουν προχτές, πού ‘σουν την άλλη νύχτα;»). Οι 3 νύχτες είναι συμβατικός αριθμός, που δείχνει μεγάλη διάρκεια. Ακολουθούν τα άστοχα ερωτήματα, που τονίζουν την αιτία της απουσίας του κυρ Βοριά και τη μεγάλη αξία του παιδιού που ανέλαβε να προστατεύει. Η αξία αυτή ενισχύεται με τα επίθετα «χρυσό» και «αργυρή», αν δεχτούμε ότι χρησιμοποιούνται μεταφορικά. Ο ρόλος του διαλόγου του κυρ Βοριά με τη μάνα του είναι να τονίσει τη διαρκή προστασία που προσφέρει στο πολύτιμο για τη μάνα βρέφος.

[*α. Ο Ήλιος, που προσωποποιείται, είναι το πιο σημαντικό και το πιο λαμπερό ουράνιο σώμα* είναι ο κυρίαρχος του ουρανού και από ψηλά εποπτεύει τα πάντα, ιδιαίτερα τα ψηλά βουνά.

β. Ο αετός είναι το πιο δυνατό πουλί, ο βασιλιάς των πουλιών, έχει οξύτατη όραση και πετάει ψηλά, επομένως είναι κατάλληλος για φρουρός — στον κάμπο.

γ. Η δύναμη, η ορμή και η βιαιότητα του βοριά φαίνεται πιο πολύ στη θάλασσα, όπου κυριαρχεί, και γι' αυτό ορίζεται ως φρουρός σ' αυτή την περιοχή. Ο κυρ Βοριάς (προσωποποίηση και εδώ) στα δημοτικά τραγούδια είναι δυνατός και απειλητικός, ορμητικός και βίαιος · αλλά και εδώ, στο νανούρισμα, η μάνα του τον παρουσιάζει εριστικό {μήνα... μάλωνες}· ωστό­σο αυτός υποτάχτηκε στην εντολή της μάνας του βρέφους, το οποίο φρουρού­σε με αφοσίωση επί τρεις νύχτες, όταν οι άλλοι δύο φρουροί το παραμελούσαν: ο Ήλιος απουσίαζε και ο αετός κοιμόταν]

β. κοιμήσου αστρί

v      Θέμα: τα όνειρα της μάνας για πλούσιο γάμο της κόρης και η ευχή να την προστατεύει η Παναγία. Διακρίνεται επίσης  η σημασία του γάμου για τη γυναίκα και η σύνδεση του πλούτου με την ευτυχία σε μια εποχή που χαρακτηριζόταν από ανασφάλεια και στέρηση.

v      Ενότητες: Μία νοηματική ενότητα ολόκληρο

Περιεχόμενο: λυρικό (εκφράζει συναισθήματα και ενδόμυχες επιθυμίες)

v      Γλώσσα: απλή δημοτική, πολύ κοντά στον προφορικό λόγο. Επικρατούν ρήματα και ουσιαστικά που δίνουν κίνηση και ζωντάνια.

v      Στίχος: ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος, παροξύτονος

Ομοιοκαταληξία: ζευγαρωτή

v      Εκφραστικά μέσα : εικόνες, επαναλήψεις (κοιμήσου), μετωνυμίες (αστρί, αυγή, νιο φεγγάρι), υπερβολές (και σου το τελειώνουνε σαρανταδυό μαστόροι), τριμερές σχήμα (στ. 1), μεταφορά (στ. 8), ασύνδετο (στ. 1, 7, 8) . Με τις μετωνυμίες και το τριμερές σχήμα επαινείται η ομορφιά της κόρης. Οι επαναλήψεις (κοιμήσου), οι ευχές (στ. 12) και οι υποσχέσεις δηλώνουν τα συναισθήματα της μάνας για την κόρη.

Επίσης, με την επανάληψη της προτροπής "κοιμήσου" στην αρχή κάθε στίχου το νανούρισμα αποκτά ρυθμό και μουσικότητα που οδηγούν στο επιθυμητό αποτέλεσμα του ύπνου.

v      στ. 3,4,5: χρυσά σου, διαμαντικά σου, πάπλωμα στην Πόλη=οι υποσχέσεις της μάνας είναι προβολή των επιθυμιών της. Είναι η λαχτάρα της η κόρη να κάνει πλούσιο γάμο.

v      Στο νανούρισμα για κορίτσι, στον πρώτο στίχο προβάλλεται η ομορφιά του µε τις µετωνυμίες  «αστρί, αυγή, νιο φεγγάρι», ενώ στο δεύτερο προβάλλεται ο προορισμός του: «που να σε χαρεί ο νιος που θα σε πάρει». Όλη η φαντασίωση  ενός μεγαλείου και μιας πολυτέλειας, μέσα στα οποία θα αναδειχτεί η ομορφιά, κλιμακώνεται µε τις αναφορές της μάνας στις μεγάλες αγορές της Πόλης και της Βενετιάς, όπου έχουν παραγγελθεί τα στολίδια και τα προικιά της κόρης. Εξάλλου, το πάπλωμα που ράβεται στην Πόλη παραπέμπει στο γαμήλιο πάπλωμα, που μαζί µε τα προικιά μεταφέρεται και στρώνεται στο καινούριο σπίτι της νύφης. Επίσης, ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι το γεγονός ότι εδώ η κούνια δεν είναι πολύτιμη όπως στο προηγούμενο νανούρισμα. Είναι μια απλή κούνια µε «παχιά πανιά». Ακόμα, ο παραστάτης που επικαλείται εδώ η μητρική αγάπη είναι μια άλλη γυναίκα και μάνα: «η Παναγιά η δέσποινα» (διαχρονικό και θρησκευτικό σύμβολο μητρότητας).

v      Στο δεύτερο τραγούδι η φαντασία της μάνας αναπλάθει δημιουργικά λαϊκές διηγήσεις για τις αρχοντοπούλες του Βυζαντίου. Αυτό γίνεται στους στ. 3-10, στους οποίους η μάνα δημιουργεί έναν κόσμο φανταστικό και γίνεται η αρχόντισσα με τα πολλά πλούτη, που ετοιμάζει από τώρα την πλούσια προίκα της κόρης της. Η κόρη βέβαια, όπως ταιριάζει σε μιαν αρχοντοπούλα, πρέπει να προικιστεί πλουσιοπάροχα, με είδη που θα τα προμηθευτούν από τα πιο πλούσια εμπορικά κέντρα της Ανατολής και της Δύσης: χρυσαφικά και είδη οικιακού ρουχισμού από την Πόλη - διαμαντικά και ρούχα από τη Βενετία. Μέσα στο ίδιο κλίμα των μεγαλείων, της αρχοντιάς και της πολυτέλειας είναι και το γαμήλιο πάπλωμα που έχει παραγγελθεί στην Πόλη, ενώ η έκφραση σαρανταδυό μαστόροι, που προβάλλει έναν απίστευτα μεγάλο αριθμό τεχνιτών (ο αριθμός είναι συμβολικός, σημαίνει «πάρα πολλοί μαστόροι»), συμβάλλει στην προβολή του πλούτου της οικογένειας και της αξίας της κόρης. Ακόμα, η κόρη παρουσιάζεται ως απόγονος βασιλιάδων (το βασιλικό περιβάλλον διαθέτει πλούτο, εξουσία και δόξα), ενώ τα παπούτσια της θα είναι διακοσμημένα με μαργαριτάρια.

Και στα δύο νανουρίσματα είναι κοινός ο τρυφερός τόνος αλλά και το αίσθημα περηφάνιας της μάνας για το παιδί της. Κοινή επίσης και ηαγωνία για την ασφάλεια του βρέφους αλλά και η ελπίδα για το μέλλον. Το φαντασιακό στοιχείο, που χαρακτηρίζει και τα δύο τραγούδια, δημιουργεί ένα ονειρικό κλίμα, εναρµονισµένο µε την ήρεμη κατάσταση του παιδικού ύπνου.

ΣΧΕΣΗ ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑΤΩΝ-ΠΑΡΑΜΥΘΙΩΝ.

Τα νανουρίσματα είναι δημιουργήματα του λαϊκού λόγου, όπως τα παραμύθια, ωστόσο διαφέρουν από αυτά ως προς την εξωτερική μορφή (το παραμύθι είναι πεζό αφηγηματικό κείμενο, ενώ το νανούρισμα έμμετρο ποιητικό, με ιαμβικό μέτρο και μακρόσυρτη μουσική). Όμως έχουν και πολλά κοινά στοιχεία:

α. Ως προς το περιεχόμενο και τα νανουρίσματα και τα παραμύθια κινούνται σε έναν κόσμο μαγικό και ονειρικό, παρουσιάζοντας εξωπραγματικές και υπερφυσικές καταστάσεις και χρησιμοποιώντας προσωποποιημένα τα στοιχεία της φύσης, ενώ παράλληλα καθρεφτίζουν τα συναισθήματα και τις αρετές του λαού (αγάπη, αφοσίωση κ.ά.).

β. Ως προς τη μορφή: Μοιάζουν ως προς το λεξιλόγιο, τη σύνταξη και το ύφος, ενώ χρησιμοποιούν κοινά στοιχεία τεχνικής (μαγικοί αριθμοί, ο νόμος των τριών, άστοχα ερωτήματα, επαναλήψεις κ.ά.).

γ. Ως προς το σκοπό: Τόσο το νανούρισμα όσο και το παραμύθι βοηθούν το παιδί να αποκοιμηθεί (των παραμυθιών το κοινό είναι ευρύτερο, το ίδιο και ο σκοπός τους, αφού δεν περιορίζονται στα μικρά παιδιά, αλλά τα ακούν με ευχαρίστηση και οι μεγάλοι, επειδή είναι γοητευτικές διηγήσεις που ευχαριστούν τους ακροατές).

Η «κοινότητα» των στοιχείων οφείλεται στο γεγονός ότι και τα παραμύθια και τα νανουρίσματα ανήκουν στη λαϊκή παράδοση, απεικονίζουν τα βιώματα, τα συναισθήματα, τις αντιλήψεις και τις αισθητικές προτιμήσεις του λαού και αποτελούν έκφραση της τέχνης, της ευαισθησίας και της φαντασίας του.

Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ 1

Ε π ι κ ο ι ν ω ν ί α

Παράγοντες της επικοινωνίας

πομπός                   κωδικοποιημένο μήνυμα                                  δέκτης

(αποκωδικοποιεί το μήνυμα)

Επικοινωνία είναι η ανταλλαγή μηνυμάτων (ιδεών, πληροφοριών, γνώσεων κ.λπ.)

μεταξύ δύο ή περισσότερων ανθρώπων.

✔ Βασικά συστατικά της επικοινωνίας είναι:

• ο πομπός: αυτός που εκπέμπει το μήνυμα (π.χ. ο ομιλητής ή ο συγγραφέας)

• ο δέκτης: αυτός που δέχεται το μήνυμα (π.χ. ο ακροατής ή ο αναγνώστης)

• το μήνυμα: κάθε ιδέα, πληροφορία, σκέψη, ερώτηση, απάντηση κ.λπ.

• ο κώδικας: σύστημα σημείων, σημάτων ή συμβόλων που έχουν ορισμένες αρχές

και κανόνες (π.χ. γλωσσικός κώδικας, μουσικός κώδικας)

✔ Σημαντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την επικοινωνία είναι:

• το μέσο-δίαυλος επικοινωνίας ή τρόπος μετάδοσης (φυσικός ή τεχνητός)

του μηνύματος (π.χ. τηλέφωνο, επιστολή, ηλεκτρονική αλληλογραφία,

πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία κ.λπ.)

• οι κοινωνικές σχέσεις μεταξύ πομπού και δέκτη

• ο σκοπός για τον οποίο γίνεται η επικοινωνία (τι θέλει να πετύχει ο πομπός με το μήνυμά του)

• οι συνθήκες επικοινωνίας(π.χ. το περιβάλλον ή το σκηνικό)

Κώδικες επικοινωνίας

Κώδικας επικοινωνίας ονομάζεται κάθε σύστημα σημείων που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να μεταδώσουμε ένα μήνυμα (π.χ. γλωσσικός κώδικας,

μαθηματικός κώδικας κ.λπ.).

✔ Κάθε κώδικας έχει τα δικά του σημεία (σήματα ή σύμβολα) που ακολουθούν

ορισμένους κανόνες με βάση τους οποίους ερμηνεύονται. Για παράδειγμα,

σημεία του μουσικού κώδικα είναι οι νότες και του μαθηματικού κώδικα

οι αριθμοί και τα μαθηματικά σύμβολα.

✔ Η γλώσσα είναι ένας από τους σημαντικότερους κώδικες επικοινωνίας·

ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

Με βάση τα ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ

 

         ΑΠΛΗ                                                                                ΕΛΛΕΙΠΤΙΚΗ

Τα παιδιά παίζουν                                                                 (εγώ σου εύχομαι) Καλημέρα

(Ρ+Κατηγόρημα)                                                                                                  (λείπουν όροι)

                                                 ΕΠΑΥΞΗΜΕΝΗ                           

                                    Τα μικρά παιδιά παίζουν πολλές ώρες     

                                                     (+προσδιορισμοί)        

                                       

Με βάση τη ΣΗΜΑΣΙΑ

 

                   ΑΠΟΦΑΝΤΙΚΗ                                                                             ΕΠΙΦΩΝΗΜΑΤΙΚΗ

Οι φωτογραφίες ήταν ωραίες.                                                          είναι καταπληκτική ιδέα!

       (πληροφορία-κρίση)                                                                                                (συναίσθημα)

                              ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ                            ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΗ

             Πάρε και τη φωτογραφική μηχανή.            θα βγάλετε και φωτογραφίες;

             (προτροπή-προσταγή-παράκληση)                                              (ερώτηση)

Με βάση την ΠΟΙΟΤΗΤΑ

                

 

 

 

 

                                ΚΑΤΑΦΑΤΙΚΗ                                                ΑΡΝΗΤΙΚΗ (αποφατική)    

                                 Ελάτε μαζί μας                                                   Μην έρθετε μαζί μας

                                   (χωρίς άρνηση)                                                                       (με άρνηση)

Με βάση τη ΣΧΕΣΗ που έχει με άλλες

                                                            

                         ΚΥΡΙΑ(ανεξάρτητη)                            ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ (εξαρτημένη)

               Σήμερα δεν πήγα στο σχολείο          (Δεν πήγα στο σχολείο), γιατί ήμουν άρρωστος

                    (στέκονται μόνες τους στο λόγο)                    (δε στέκονται μόνες τους στο λόγο-συμπληρώνουν άλλες,

                                                                                                                               από τις οποίες εξαρτώνται)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

Α. Να συμπληρωθούν οι χαρακτηρισμοί που λείπουν στις παρακάτω προτάσεις σύμφωνα με το παράδειγμα:

1.Οι Έλληνες αισθάνονται υπερήφανοι.

ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ	ΣΗΜΑΣΙΑ	ΠΟΙΟΤΗΤΑ
απλή	αποφαντική	καταφατική

2.Δεν καταλαβαίνω τίποτα.

ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ	ΣΗΜΑΣΙΑ	ΠΟΙΟΤΗΤΑ

3.Μακάρι να περάσουμε τις εξετάσεις.

ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ	ΣΗΜΑΣΙΑ	ΠΟΙΟΤΗΤΑ

4.Η καθαρίστρια του σχολείου είναι νέα γυναίκα;

ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ	ΣΗΜΑΣΙΑ	ΠΟΙΟΤΗΤΑ

5.Η Μαρία δάνεισε στη Γιάννα χρήματα.

ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ	ΣΗΜΑΣΙΑ	ΠΟΙΟΤΗΤΑ

6.Τι ωραία μέρα σήμερα!

ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ	ΣΗΜΑΣΙΑ	ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Β. Στο παρακάτω κείμενο να κατατάξετε τις προτάσεις σε κύριες και δευτερεύουσες:

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ	ΚΥΡΙΕΣ	ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ
Όταν η γιαγιά τον έπαιρνε από το χεράκι
και ανέβαινε το δρόμο του Ζαρίφη
για να παν στην κρύα βρύση,
τον άφηνε ελεύθερο στα χαλίκια
και γύριζε με τα μάτια πιο κόκκινα,
αλλά έκρυβε επίμονα τη λύπη της