Στίχοι: α 26-108

(για περισσοτερα, μελετήστε από τη σελίδα: http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/OMHROS%20ODYSSEIA/Odysseia/Didaskontas-Odysseia02.htm)

2. Η διαδικασία της απόφασης των θεών για τον νόστο του Οδυσσέα:

• απομακρύνεται σκόπιμα ο Ποσειδώνας, για να μη δημιουργήσει πρόβλημα στο συμβούλιο των θεών, όπου θα ληφθούν σημαντικές αποφάσεις υπέρ του (μισητού του) Οδυσσέα·
• σκόπιμα, επίσης, ο Δίας θυμάται το πάθημα του Αίγισθου, το αναλύει και το δικαιολογεί (33-51/<29-43>)·
• με το πάθημα αυτό συμφωνεί η Αθηνά και με τον αναθεματισμό που ακολουθεί μας προϊδεάζει για τον θάνατο των μνηστήρων, αντιπαραθέτει όμως αμέσως την περίπτωση του Οδυσσέα («εμένα όμως») γνωρίζοντάς μας περισσότερα για την Καλυψώ και το νησί της και τονίζοντας ιδιαίτερα την αγάπη του ήρωα για την πατρίδα· ελέγχει, στη συνέχεια, τον Δία για αδιαφορία ή εχθρότητα προς τον Οδυσσέα και του θυμίζει την έμπρακτη ευσέβειά του στην Τροία: όλος ο συναισθηματικά φορτισμένος λόγος της θεάς επιδιώκει να στρέψει τον Δία υπέρ του Οδυσσέα· αυτό δείχνει και η επιμονή της στον πατέρα της Καλυψώς, τον Άτλαντα, εχθρό του Δία κατά την Τιτανομαχία, αλλά και η αποσιώπησή της για ό,τι βαραίνει τον Οδυσσέα (54-72/ <46-62>)·
• αυτό θα το πει ο Δίας: εξηγεί την έχθρα του Ποσειδώνα για τον Οδυσσέα και προτείνει να σκεφτούν το θέμα της επιστροφής του στην πατρίδα, γιατί μόνος ο κοσμοσείστης Ποσειδώνας δεν μπορεί να εναντιώνεται στη θέληση όλων των άλλων θεών (75-92/<65-79>)· έφερε λοιπόν αποτέλεσμα ο λόγος της θεάς·
• και η Αθηνά παρουσιάζει αμέσως το διπλό σχέδιό της: για τον νόστο του Οδυσσέα αφενός, που ορίζει τον βασικό άξονα του έπους, και για την αναζήτησή του από τον Τηλέμαχο αφετέρου (97-108/<84-95>), που ορίζει τον πλάγιο άξονα, την «Τηλεμάχεια».
— Με την απουσία λοιπόν του Ποσειδώνα, την αναφορά στον Αίγισθο και τους έξυπνους χειρισμούς της Αθηνάς, προγραμματίστηκαν στον Όλυμπο οι εξελίξεις τόσο στην Ιθάκη, όσο και στην Ωγυγία· στο εξής ο θεϊκός χώρος θα «δανείζει στον ανθρώπινο [...] θεούς, συνήθως ως αγγελιοφόρους ή παραστάτες των ηρώων», γιατί στην Οδύσσεια η δράση ανήκει σχεδόν αποκλειστικά στους ήρωες.

 

3. Συσχετίζεται η δήλωση του Δία σχετικά με την ευθύνη του ανθρώπου για τις πράξεις του (36-9/<32-4>) με το α 9-11/<7-9>:

• εντοπίζεται το κοινό τους σημείο: (οι σύντροφοι) «χάθηκαν απ' τα δικά τους τα μεγάλα σφάλματα» « (οι θνητοί) «από δικό τους φταίξιμο πάσχουν και βασανίζονται»·

• εκμαιεύονται και οι διαφορές: η δήλωση του Δία είναι γενική και έχει τόνο απολογητικό· λέγεται σαν απάντηση στο υποτιθέμενο παράπονο των θνητών ότι οι συμφορές τους οφείλονται στους θεούς·

• γίνεται όμως πιο συγκεκριμένος με το «και»: «κι από φταίξιμο δικό τους [...] και πάνω απ' το γραφτό τους» / οι δε και αυτοί σφησιν ατασθαλίησιν υπέρ μόρον [...]: είναι σαν να λέει ότι το μερίδιο συμφορών που ορίζει η Μοίρα για τους ανθρώπους το επαυξάνουν οι ίδιοι με τις άδικες πράξεις τους·

• και τη θέση του αυτή ο Δίας την επαληθεύει με το παράδειγμα του Αίγισθου (40-51/<35-43>), ο οποίος, παρά την προειδοποίηση των θεών, επέλεξε να υπερβεί «την ορισμένη μοίρα», και πλήρωσε γι' αυτό.

— Το θέμα, λοιπόν, της ευθύνης του ανθρώπου για τις πράξεις του μπορεί να διατυπωθεί ως εξής:

1. οι θεοί προειδοποιούν τους θνητούς (με διάφορους τρόπους) για επικείμενη συμφορά λόγω ατασθαλιών·

2. αν δεν συμμορφωθούν, ευθύνονται για τις πράξεις τους

3. και τιμωρούνται γι' αυτές.