" Ο Παχύς και ο Αδύνατος" Α. ΤΣΕΧΩΦ

" Ο Παχύς και ο Αδύνατος" 

Θεματικά κέντρα: 

·         Αλλοτρίωση

·         Γραφειοκρατία

·         Δουλοπρέπεια

ΘΕΜΑ:  Το σύντομο διήγημα του Τσέχωφ παρουσιάζει την αλλοτρίωση των ανθρώπινων χαρακτήρων και σχέσεων στο πλαίσιο της γραφειοκρατίας της τσαρικής Ρωσίας.

           Δύο παλιοί συμμαθητές συναντιούνται στο σιδηροδρομικό σταθμό. Πριν ακόμα γνωριστούν, η περιγραφή της εικόνας και της μυρωδιάς τους από τον αφηγητή αποκαλύπτει τόσο τα σημάδια της ταξικής τους διαφοράς όσο και την κοινή τους μιζέρια. Ύστερα από την αρχική συγκίνηση, η απόπειρα του Αδύνατου να εκθέσει τα τεκμήρια της αξιοπρεπούς κοινωνικής του θέσης συγκρούεται με την καταλυτική ομολογία του Παχύ για την πολύ ανώτερη θέση, που ο ίδιος έχει κατορθώσει να κατακτήσει. Η τραγελαφική συνέχεια, με την κωμική δουλοπρέπεια που εκδηλώνει ο παλιός συμμαθητής προς τον αυτάρεσκο σημερινό ανώτερό του, δηλώνει με σαφήνεια τα στενά όρια της αξιοπρέπειας στο ασφυκτικό περιβάλλον της γραφειοκρατικής δημοσιοϋπαλληλίας.

     Η ηθική κατάπτωση του Αδύνατου γίνεται ακόμα εντονότερη καθώς διαδραματίζεται μπροστά στην οικογένειά του, μεταμορφώνοντας τη στιγμιαία συνάντηση σε αποκαλυπτική στιγμή, που φαίνεται να σφραγίζει στα μάτια της γυναίκας και του παιδιού του την πλήρη προσωπική αποτυχία.

     Όπως συχνά συμβαίνει στον Τσέχωφ, ο τόνος του σύντομου διηγήματος είναι γλυκόπικρος, καθώς το επεισόδιο και η περιγραφή του από τον αφηγητή εκφράζουν συγχρόνως χιούμορ για την κωμική αλληλεπίδραση των δύο χαρακτήρων και θλίψη για την υποχώρηση της αξιοπρέπειας  μπροστά στην ελάχιστη κοινωνική διαφορά.

Ο γραφειοκρατικός μικρόκοσμος παρουσιάζεται τόσο ισχυρός, ώστε να παρέχει το μείζον κριτήριο για την αυτοαξιολόγηση των μελών του. Μια λεπτομέρεια, εξάλλου, που εμφανίζεται ως μακρινή και χαριτωμένη ανάμνηση, φαίνεται να δηλώνει με χιούμορ την προδιαγεγραμμένη πορεία των δύο χαρακτήρων: Ο Ηρόστρατος και ο Εφιάλτης των σχολικών χρόνων δείχνουν να έχουν επαληθεύσει τα παιδικά τους παρατσούκλια στην εξέλιξή τους σε ενήλικες γραφειοκράτες.

Ενότητες και πλαγιότιτλοι

1^η ενότητα: Στο σιδηροδρομικό  …Έχω δύο παράσημα  

 Πλαγιότιτλος: Η συνάντηση των δύο φίλων στο σιδηροδρομικό σταθμό

2^η ενότητα : Ο Αδύνατος ξαφνικά χλώμιασε … ευχάριστα κατάπληκτοι 

Πλαγιότιτλος: H αλλαγή στάσης του Αδύνατου απέναντι στον Παχύ

Ο τίτλος του κειμένου

Ο τίτλος υποδηλώνει και αποκαλύπτει την ταξική διαφορά των δύο ηρώων:

Ο Παχύς οικονομικά ευκατάστατος, κοινωνικά ανώτερος.

Ο Αδύνατος χαμηλής κοινωνικής και οικονομικής τάξης, με ισχνό εισόδημα.

Τα παρατσούκλια και τι υποδηλώνουν

        Ηρόστρατος: πυρπόλησε το ναό της Αρτέμιδος στην Έφεσο 

για να μείνει γνωστό το όνομά του στην ιστορία = 

μπορεί να κάνει τα πάντα για να ανέλθει στην εξουσία (όπως ο Παχύς)

[ υπάρχει στα αγγλικά ο όρος Herostrat fame = δόξα με κάθε μέσο

Εφιάλτης: ο προδότης στη μάχη των Θερμοπυλών= 

έτοιμος μπροστά στην εξουσία να προδώσει αρχές και αξιοπρέπεια 

Αφηγηματικοί τρόποι

Αφήγηση η οποία εναλλάσσεται με διάλογο

γ΄πρόσωπη αφήγηση/ αφηγητής αμέτοχος, ετεροδιηγητικός 

Λήθη, Λ. Μαβίλης (ιστολόγιο)

eM. ΡΟΪΔΗΣ, ΤΑ ΥΑΛΟΠΩΛΕΙΑ

Ø 1830-1880: Η ρομαντική σχολή των Αθηνών

o   επιστροφή στο παρελθόν

o   μελαγχολία και απαισιόδοξη διάθεση

o   καθαρεύουσα

o   προσπάθεια για τόνωση του εθνικού φρονήματος του λαού

Ø Χρονογράφημα είναι ένα είδος πεζού λόγου που καλλιεργήθηκε κυρίως από τις στήλες του ημερήσιου τύπου. Είναι σύντομο και αντλεί τα θέματά του από την τρέχουσα κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα. Προϋποθέτει περιεκτικότητα, κομψότητα λόγου και αμεσότητα.

eM. ΡΟΪΔΗΣ, ΤΑ ΥΑΛΟΠΩΛΕΙΑ

Ø  Θεματικές ενότητες:

o   οι συνήθειες των αρσενικών σκύλων

o   η κατάσταση των πεζοδρομίων της Αθήνας

o   η προσωπική εμπειρία του συγγραφέα

o   περιγραφή ενός συγκεκριμένου επεισοδίου

Ø Η αφήγηση γίνεται σε πρώτο πρόσωπο (συνηθίζεται στο χρονογράφημα) και ο αφηγητής συμμετέχει (ως θεατής ή με τις σκέψεις του) στο περιστατικό.

Ø Γλώσσα καθαρεύουσα, μακροπερίοδος λόγος και αρχαιότροπη σύνταξη.

Ύφος

• πυκνό, περίτεχνο, ειρωνικό

Εκφραστικά μέσα

• εικόνες
• παρομοιώσεις: έμφαση στο κωμικό στοιχείο, παραστατικότητα, ακρίβεια, δραστικότητα
• μεταφορές
•  ασύνδετο

 Ειρωνεία και κωμικό στοιχείο: 

α) επιχειρείται μέσα από:

• από λέξεις και φράσεις
• χρήση καθαρεύουσας (επισημότητα, σοβαρότητα)
• χρήση δημοτικής
• κωμικές σκηνές

β) λειτουργία :

• σχολιάζει, σατιρίζει τα συμβάντα που τον ενοχλούν

τι ενοχλεί τον συγγραφέα:

• από πρακτική άποψη: αδυναμία πεζών να περπατήσουν με ασφάλεια
• αισθητική άποψη: κακόγουστο θέαμα
• παραβίαση νόμων

συναισθήματα :

• δυσαρέσκεια, ενόχληση
• χαιρέκακη ικανοποίηση
• φαίνεται να συμπαθεί τους σκύλους

Αφηγηματικές τεχνικές

• αφηγητής ομοδιηγητικός (εσωτερική εστίαση)
• επιβράδυνση
• γραμμική αφήγηση

  Αφηγηματικοί τρόποι

• περιγραφή ( αντικειμένων, γεγονότων, συναισθημάτων)
• σχόλια (Αλλά τι ζητούσιν……εκείνα;)
• αφήγηση α’ προσώπου

ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ (ΕΝΟΤΗΤΑ 1)

Η αρχαία  Ελλάδα έδωσε στην Ευρώπη τις βάσεις του Δυτικού Πολιτισμού. (Θέατρο, φιλοσοφία, καλές τέχνες, πολιτική σκέψη, βάσεις επιστημών)

Η νεότερη Ελλάδα επηρεάστηκε από τον Ευρωπαϊκό και παγκόσμιο πολιτισμό. (νεότερες επιστήμες, πεζογραφία, ποίηση, τέχνες, κινηματογράφος, τηλεόραση, μουσική, διατροφή)

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΑΝ  ΤΟΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ:

·         Αρχαίος ελληνικός πολιτισμός

·         Βυζάντιο / Ορθοδοξία

·         Επιρροές του Οθωμανικού στοιχείου εξ’ αιτίας της τουρκοκρατίας

·         Σύγχρονη «Παγκόσμια Κοινωνία»

Σε σχέση με ορισμένα κράτη της Ε. Ε. η Ελλάδα υπερτερεί στα υστερεί στα παρακάτω:

·         Μικρή Παραγωγικότητα

·         Χαμηλή ανταγωνιστικότητα

·         Διογκωμένος και αναποτελεσματικός Δημόσιος Τομέας

·         Τεράστια φοροδιαφυγή και φοροαποφυγή στον Ιδιωτικό Τομέα

·         Ανεργία

·         Υπέρογκο Δημόσιο Χρέος

·         Διαφθορά (σε μέτριο βαθμό)

Ενότητα 1-Συντακτικό

Ν. Ε. ΓΛΩΣΣΑ-Τ. Γ΄

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ 1

Β1. ΤΡΟΠΟΙ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

1. ασύνδετο σχήμα : παρατίθεται απλώς η μία πρόταση κοντά στην άλλη χωρίς συνδετικές λέξεις

                     (γοργότητα και ζωηρότητα στο ύφος)

                               π. χ. Το ντουφέκι ανάβει, αστράφτει, λάμπει, κόφτει το σπαθί.

2. παρατακτική σύνδεση : παρατάσσει κατά σειρά και συνδέει με παρατακτικούς συνδέσμους δύο ή    

                  περισσότερα ισότιμα στοιχεία του λόγου (λέξεις, φράσεις, προτάσεις)

                           π. χ. Αγωνίστηκε σκληρά και πέτυχε.

3. υποτακτική σύνδεση : συνδέει μη ισότιμες προτάσεις με υποτακτικούς συνδέσμους και μόρια ή

                με αναφορικές αντωνυμίες & επιρρήματα και με ερωτηματικές αντωνυμίες.

                        π. χ. Αν χρειάζεται, ξαναδιαβάστε το κείμενο.

·         ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ.

-          κύρια πρόταση + κύρια πρόταση

       π. χ. κάθισε και περίμενε

-          Δευτερεύουσα πρόταση + δευτερεύουσα πρόταση ίδιου είδους

π. χ.  Όταν προσέχει και όταν ακούει, καταλαβαίνει αμέσως.

·               ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ

-          κύρια πρόταση + δευτερεύουσα πρόταση

π. χ. Ήταν πολύ αργά, όταν ξεκινήσαμε.

-          δευτερεύουσα πρόταση + δευτερεύουσα πρόταση ανόμοιου είδους

π. χ. Όταν με πείσεις ότι ξέρεις τι κάνεις, θα σε ακολουθήσω.

ΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

Α. ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΟΙ	Β. ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΟΙ
Συνδέουν όμοιες προτάσεις ή όρους	Εισάγουν δευτερεύουσες προτάσεις
·         συμπλεκτικοί : και, ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ ·         αντιθετικοί : μα, παρά, αλλά, ωστόσο, όμως ·      διαζευκτικοί : ή, είτε ·         αποτελεσματικοί : λοιπόν, άρα, ώστε, επομένως	·      ειδικοί  : που, πως, ότι (ειδικές) ·      τελικοί : να, για να  (τελικές) ·      υποθετικοί : αν. άμα, σαν (υποθετικές) ·      χρονικοί : όταν, όποτε, καθώς, μόλις, πριν, ενώ, αφού,       προτού (χρονικές) ·      αιτιολογικοί : αφού, γιατί, επειδή (αιτιολογικές) ·      συμπερασματικοί : ώστε, που (συμπερασματικές) ·      διστακτικοί : μη(ν), μήπως (ενδοιαστικές) ·      εναντιωματικοί : αν και, ενώ, μολονότι (εναντιωματικές)

Β2-3. ΟΙ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΣΤΙΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΡΟΤ. ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΣΤΟ ΛΟΓΟ

- Ο ομιλητής αποφεύγει τη χρήση συνδετικών λέξεων            λόγος πιο άμεσος, γρήγορος,

                                           (σελ. 18)                                                ζωηρός - πρόχειρος

- Ο ομιλητής /συγγραφέας προσθέτει συνδετικές λέξεις            λόγος πιο επίσημος, ακριβής,

                                                               φροντισμένος, οργανωμένος, κατανοητός – φλύαρος

Γ. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

επιλογή θέματος          συγκέντρωση ερευνητικού υλικού        διάρθρωση και συγγραφή εργασίας        τελική θέση          βιβλιογραφία (από βιβλίο, εγκυκλοπαίδεια, εργασία)

Δ. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ  : η επιλογή της λέξης (σελ. 24)

                                                                                                    

Του γιοφυριού της Άρτας

O ΥΜΝΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΤΙΑΣ

Ο ύμνος της αποικιοκρατίας

To πολίτευμα της αρχαίας Αθήνας

Ο Σαρλό και το αθάνατο νερό

Ο ΣΑΡΛΟ ΚΑΙ ΤΟ ΑΘΑΝΑΤΟ ΝΕΡΟ/NTINOΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ

Τόπος: Το χωριό  Κοχύλι, στον Αμβρακικό, κοντά στην Άρτα.

Χρόνος:  1925-1930

Θεματικά κέντρα

1.       Ο τρόπος  διασκέδασης των  ανθρώπων της εποχής και οι  πρώτες εμπειρίες  ενός παιδιού  από την γνωριμία με τον κινηματογράφο

2.       Ο μαγικός κόσμος του  βουβού κινηματογράφου.

Δομή / Ενότητες: 

1^η Ο Πέτρος … ψεύτικα είναι, είπε:    Η διαδρομή από το Κοχύλι στην Άρτα

2^η Έμπαιναν …  το έργο:                 Είσοδος  στην πόλη της Άρτας

3^η Φτάσανε ..ελάτε παιδιά:         Η άφιξη στο σινεμά

4^η Ξύπνησε …πεισμωμένος αυτός:           Η αναμονή μέσα στο σινεμά  για την έναρξη της ταινίας

5^η Βρήκε την ώρα… για το φθισικό παιδί:   Η παρακολούθηση της ταινίας και οι εντυπώσεις του Πέτρου.

Τα  συναισθήματα  του Πέτρου.

Όταν προετοιμάζεται…	Αγωνία,  ανυπομονησία, περιέργεια, απορία.
Κατά την διαδρομή προς την Άρτα	Ντροπή και συστολή  προς τους γονείς της Ανθούλας, θαυμασμός για την εμφάνιση της Ανθούλας. Ανησυχία .
Μπροστά στον κινηματογράφο	Η ανυπομονησία του αυξάνεται και  νιώθει θαυμασμό  για όσα  βλέπει για πρώτη φορά
Καθώς  παρακολουθεί την ταινία	«Μαγεύεται» από την ταινία, λυπάται για  το μωρό, νιώθει αγωνία. Απορεί γιατί το εγκατέλειψε η μητέρα του. Αντιπαθεί  τους «κακούς ανθρώπους»  που είχαν απαγάγει το μωρό.  Νιώθει χαρά  και ανακουφίζεται ψυχικά, όταν το μωρό σώζεται.
Στο τέλος της ταινίας	προσπαθεί να πλησιάσει το Σαρλό και να του ζητήσει να φέρει το αθάνατο νερό, για να γιατρευτεί ο άρρωστος φίλος του, ο Πάνος. Αφελής  αλλά και συναισθηματικός και ευαίσθητος, ενδιαφέρεται για τον  φίλο του.

2. Στο κείμενο αυτό, υπάρχουν αρκετά στοιχεία που προέρχονται από άλλες, περασμένες εποχές, τα οποία έχουν χαθεί στην εποχή μας. Τα στοιχεία αυτά είναι τα ακόλουθα:

α. Η καλή και επίσημη ενδυμασία των παιδιών, όταν επρόκειτο να πάνε στον κινηματογράφο («Του σιδέρωνε τα ναυτικά του,  του γυάλισε τα παπούτσια, του μαντάρισε τις ριγέ του τις κάλτσες»).

β. Η ύπαρξη ενός οδηγού (σοφέρ), μια διαδεδομένη συνήθεια για τις οικογένειες των πλουσίων. Ο «Ντούλα-Καρανάσος  οδηγεί  μια παλιά Σεβρολέτ,   κορνάρει με τη καραμούζα.

γ. Η μετακίνηση στη μεγάλη πόλη, για να παρακολουθήσει κάποιος θερινό σινεμά, συνήθως  γουέστερν  («είναι καλεσμένος του κυρίου τελώνη να πάνε στην Άρτα, στον κινηματογράφο, να δούνε τον …

δ. Η σκηνή με τον Πέτρο μπροστά από τον κινηματογράφο και με τις απορίες του, σχετικά με τον τρόπο προβολής του έργου («Ο Πέτρος πετάχτηκε όξω ξαναμμένος … αυτό είναι ο κινηματογράφος. Θα δεις…»).

ε. Οι παραστάσεις του θεάτρου σκιών, ο Καραγκιόζης (εικόνα),  

που άλλοτε αποτελούσε το βασικό τρόπο διασκέδασης των παιδιών («Αυτός είχε δει Καραγκιόζη, ήξερε πως ήταν φιγούρες που τις κουνούσε πίσω από το πανί ο Μιχάλαρος, ο καραγκιοζοπαίχτης»).

στ. Ο πασατεμπάς   και ο καφετζής, οι οποίοι κυκλοφορούσαν μέσα στον χώρο του κινηματογράφου, για να πουλήσουν τα προϊόντα τους («Πέρασε ο πασατεμπάς … λιγότερο πασατέμπο», «ο πασατεμπάς διαλαλούσε τον πασατέμπο του», «Κι ύστερα ανάψανε τα φώτα και φώναξε ο πασατεμπάς … «Κρύες παγωμένες!»).

Αφηγηματικές τεχνικές

 Αφήγηση σε τρίτο πρόσωπο. Ο αφηγητής δεν συμμετέχει στην ιστορία (ετεροδιηγητικός) αλλά είναι παντογνώστης αφηγητής, γνωρίζει τις σκέψεις των ηρώων και τα συναισθήματά τους.

Διάλογος: - Διάλογος σε αφηγηματικό κείμενο, όπου αποδίδεται πιστά ο λόγος των προσώπων (ύφος, ιδίωμα, λεξιλόγιο κτλ.) με τη χρήση παύλας /εισαγωγικών. Προσδίδει στην αφήγηση δραματικότητα, φυσικότητα και ζωντάνια. Συντελεί στην πειστικότερη διαγραφή των χαρακτήρων - τα πρόσωπα αποκτούν αληθοφάνεια. Προσιδιάζει στην ανθρώπινη ιδιότητα του αφηγητή, που δεν μπορεί να είναι παντογνώστης. Ο αναγνώστης αντλεί μέσω του διαλόγου πληροφορίες για πρόσωπα και γεγονότα. Εξυπηρετεί την εξέλιξη της δράσης - προετοιμάζει σκηνές που θα ακολουθήσουν

Μεταξύ των παιδιών:  αποκαλύπτει  τον  τρόπο σκέψης του Πέτρου και της Ανθούλας, την αφέλεια  των παιδιών και παρουσιάζει  τα συναισθήματά τους και τον χαρακτήρα τους.

Περιγραφές: το ντύσιμο της Ανθούλας, η εικόνα  της  πόλης  της Άρτας με τους πλανόδιους πωλητές, ο κινηματογράφος…

Εκφραστικά μέσα

Μεταφορές: δεν έπαιρνε τα μάτια της από πάνω της, έβλεπε με μάτια αχόρταγα, η μυρωδιά της γαλατόπιτας του χτύπησε τη μύτη.

Παρομοιώσεις: ήταν ντυμένη σαν μεγάλη κυρία, ένα αυτοκίνητο σαν του Ντούλα Καρανάσου.

Λίγα  λόγια για την ταινία «το Χαμίνι»:

Υπόθεση

Ο Τσάρλι Τσάπλιν βρίσκει ένα εγκαταλελειμμένο μωρό και το φροντίζει. Καθώς μεγαλώνει γίνεται συνεργάτης του στις απατεωνιές. Τελικά, οι κοινωνικές υπηρεσίες προσπαθούν να του πάρουν το παιδί, και η ταινία ύστερα από μια απελπισμένη αναζήτηση καταλήγει σε μια συναισθηματική επανασύνδεση.