ΚΑΒΑΦΗΣ,"ΣΤΑ 200 ΠΧ"
Κ. Π. Καβάφης (1863-1933)
Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε και έζησε στηνΑλεξάνδρεια της Αιγύπτου, με τις ιδιότυπες εμπειρίες που του πρόσφερε η ζωή της ελληνικής παροικίας, μακριά από την επίδραση που ασκούσε στους λογοτεχνικούς κύκλους της Αθήνας η ισχυρή προσωπικότητα του Παλαμά, ηγετική φυσιογνωμία της Νέας Αθηναϊκής Σχολής και της γενιάς του 1880. Με τη μελέτη κατόρθωσε να γίνει βαθύς γνώστης της ελληνικής ιστορίας και φιλολογίας (ιδιαίτερα των ελληνιστικών χρόνων) καθώς και της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας.Μολονότι χρονολογικά ανήκει στη γενιά του 1880, το έργο του έχει πολλά νεωτερικά στοιχεία και έτσι θεωρείται πρόδρομος της μοντέρνας ποίησης. Είναι ο πιο γνωστός Νεοέλληνας ποιητής εκτός Ελλάδας και ο περισσότερο μεταφρασμένος σε ξένες γλώσσες. Το έργο του έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης για πολλούς ξένους ποιητές και λογοτέχνες.
Δημιούργησε μια ποίηση ιδιότυπη με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
- μετατόπιση του χρόνου του ποιήματος στην Αλεξανδρινή εποχή
- συμβολισμός
- διδακτικός τόνος
- θεατρικότητα
- λεπτή ειρωνεία
- ρεαλισμός
- υποβολή – υπαινικτικότητα
- αίσθηση του τραγικού
- στοχαστική – φιλοσοφική διάθεση
- γλωσσική ακρίβεια – ευστοχία
- πρόκειται στο σύνολό της για μια ποίηση αντι-λυρική(χωρίς τις παραδοσιακές λυρικές εξάρσεις) που συχνά γίνεται πεζολογική.
Φάσεις του έργου του Καβάφη:
α) 1884-1894: πρώιμη φάση (ρομαντισμός)
β) 1894-1903 (συμβολισμός)
γ) 1900-1933 (ποιητικός ρεαλισμός)
Τα ποιήματα του Καβάφη χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:
- Ιστορικά: αναφέρονται σε ιστορικά περιστατικά – ιδιαίτερα της Ελληνιστικής Εποχής – μέσα από τα οποία εκφράζονται σύγχρονες καταστάσεις
- Φιλοσοφικά-Διδακτικά: εκφράζουν απόψεις πάνω σε θέματα και προβλήματα της ζωής, όπως η μοίρα, το χρέος, η ματαιότητα των ανθρώπινων μεγαλείων, η «ύβρις», κλπ, και χαρακτηρίζονται για τον διδακτικό-παραινετικό τους χαρακτήρα. Κάποια από αυτά είναι «παραινέσεις προς τους ομοτέχνους» του ποιητές για την ποίηση
- Ερωτικά: συνδυάζουν τον ερωτισμό με τον αισθητισμό(υπερβολικό ενδιαφέρον για τη μορφή του ποιήματος = μεγάλο ενδιαφέρον για τα μορφικά-εξωτερικά χαρακτηριστικά του ποιήματος και όχι μόνο για το περιεχόμενό του)
Ωστόσο, ο κόσμος που εκφράζει ο ποιητής είναι ενιαίος.
Η γλώσσα του Καβάφη είναι ιδιότυπη όπως και η ποίησή του. Είναι δημοτική, με τύπους της καθαρεύουσας (ένα ίσως ηθελημένο πεζολογικό, ρεαλιστικό στοιχείο) και με τις ιδιαιτερότητες του Κωνσταντινουπολίτικου ιδιώματος.
Ο στίχος του σε ιαμβικό ρυθμό είναι ελεύθερος, πολύ κοντά στον πεζό λόγο, αλλά πολύ προσεγμένος ως προς τη μορφή του.
Ο Καβάφης αναγνώρισε (δημοσίευσε) συνολικά 154 ποιήματα. Θεωρείται ένας από τους κορυφαίους ποιητές, όχι μόνο της Ελληνικής αλλά και της Ευρωπαϊκής λογοτεχνίας.
Κ. Π. Καβάφης, Στα 200 π.Χ. (1931)
Το ποίημα αυτό είναι το προτελευταίο που δημοσίευσε ο Καβάφης (1931) και ανήκει στα λεγόμενα ιστορικά.
ΘΈΜΑ
ΘΕΜΑ: Η υπεροπτική απουσία των Λακεδαιμονίων από την εκστρατεία του Μ.Αλεξάνδρου και η ακόλουθη παραμονή τους στο περιθώριο της πολιτισμικής έκρηξης των ελληνιστικών χρόνων.
(Σχόλιο: ο Καβάφης με τον τίτλο του ποιήματος και με τα λόγια περηφάνιας ενός ανώνυμου ομιλητή, ορίζει το θέμα του: η ακμή και η παρακμή δύο κόσμων και τρόπων ζωής: της Σπάρτης με τη φυλετική αξιοπρέπεια και εγωισμό και του Ελληνισμού των Ελληνιστικών βασιλείων).
ΙΣΤΟΡΙΚΌ ΠΛΑΊΣΙΟ
α) Ο πρώτος στίχος του ποιήματος αποτελεί μέρος της επιγραφής με την οποία αφιερώθηκαν απ’ τον Αλέξανδρο στον Παρθενώνα τα λάφυρα από τη μάχη του Γρανικού (334 π.Χ.). Ο Καβάφης την αρχή της επιγραφής την παίρνει από τον ιστορικό Αρριανό: «Αλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων, από των βαρβάρων των την Ασίαν κατοικούντων.»
β) Ο τίτλος του παραπέμπει σε μια κρίσιμη ιστορική καμπή (200 π.Χ.) δέκα χρόνια πριν από την καταστροφική Μάχη της Μαγνησίας (190 π.Χ), που οριστικοποίησε την επικράτηση των Ρωμαίων και την υποταγή των Ελληνιστικών Βασιλείων σ’ αυτούς.
γ) Πολλοί μελετητές συνέδεσαν το θέμα του ποιήματος με ιστορικά γεγονότα της εποχής του Καβάφη (Μικρασιατική Εκστρατεία (1919-1922).
Βλ. παρακάτω «Ο χρόνος της αφήγησης» (τρία χρονικά επίπεδα)
Ανασκόπηση ιστορικών γεγονότων
α) Εποχή Μ. Αλεξάνδρου
- Συνέδριο της Κορίνθου (337 π.Χ.): Πανελλήνια Ένωση
- Μάχη στον Γρανικό ποταμό (334 π.Χ.)
- Μάχη στην Ισσό (333 π.Χ.)
- Μάχη στα Γαυγάμηλα (331 π.Χ.)
- Η ίδρυση των ελληνιστικών κρατών μετά τη μάχη της Ιψού (301 π.Χ.): Βασίλειο της Αιγύπτου, Βασίλειο της Συρίας, Βασίλειο της Βακτριανής και της Παρθίας.
β) Ελληνιστκή εποχή
- Μάχη της Μαγνησίας (190 π.Χ.): κατάληψη της Μ. Ασίας από τους Ρωμαίους και σταδιακή υποταγή όλης της ελληνιστικής Ανατολής.
γ) Σύγχρονη εποχή
ΔΟΜΗ – ΕΝΟΤΗΤΕΣ
1η (στ. 1): Η επιγραφή που συνόδευε τα λάφυρα από τη μάχη του Γρανικού
2η (στ. 2-12): Η «στάσις» των Λακεδαιμονίων
3η (στ. 13-23): Η θαυμαστή πανελλήνια εκστρατεία
4η (στ. 24-31): Οι συνέπειες από την πανελλήνια εκστρατεία
5η (στ. 32): Απαξιωτικό σχόλιο για τη στάση των Λακεδαιμονίων
ΙΔΕΕΣ – ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ
Η πανελλήνια εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου
Ο ομιλητής υμνεί μ’ έναν καταιγισμό από επίθετα την πανελλήνια εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου και τη δημιουργία του νέου ελληνικού κόσμου. Δίνει έμφαση:
α) στη μεγάλη σε έκταση διασπορά του Ελληνισμού
β) στον κοσμοπολιτισμό που χαρακτηρίζει τον τρόπο ζωής των κατοίκων των νέων βασιλείων (η ελληνιστική εποχή ήταν ένα χωνευτήρι διαφόρων πολιτιστικών στοιχείων)
γ) στη διάδοση της ελληνικής γλώσσας μέχρι τη Βακτριανή και τους Ινδούς.
Αυτός ο «νέος κόσμος» που υμνήθηκε από τον σχολιαστή της επιγραφής θα έχει την ίδια μοίρα με τους Σπαρτιάτες. Ωστόσο, αυτό για το οποίο καυχιέται ο ομιλητής, η μεγάλη δηλαδή διάδοση της γλώσσας και του ελληνισμού θα έχει αντικειμενική υπόσταση και θα ζήσει για πολλές γενιές ακόμη.
Η στάση των Λακεδαιμονίων
Ο αφηγητής-ομιλητής, με την προοπτική που του δίνει η χρονική απόσταση και η επιτυχία της πανελλήνιας εκστρατείας, κρίνει ειρωνικάκαι αυστηρά την αντίδραση των Σπαρτιατών.
Φαντάζεται πως η πιθανή τους αντίδραση στην επιγραφή θα ήταν η αδιαφορία, γιατί δεν πρέπει να θεώρησαν και τόσο σημαντική τη νίκη στον Γρανικό ποταμό γιατί μέσα στην κλειστή κοινωνία τους και στην έπαρση για την πολεμική τους ανωτερότητα δε νοιάζονταν για μακρινές συγκρούσεις στις οποίες δε συμμετείχαν οι ίδιοι ως αρχηγοί. Η αντίληψη των Λακεδαιμονίων για την ηγετική τους θέση ανάμεσα στους Έλληνες φανερώνει έπαρση ενώ η άρνησή τους να συμμετάσχουν στην εκστρατεία με άλλους ως αρχηγούς ενέχει βέβαια το στοιχείο της αξιοπρέπειας (δε δέχονται να υποτιμηθεί η αξία τους), όμως παράλληλα δείχνει και ένα λαό που αρνείται να συμβιβαστεί με μια νέα πραγματικότητα και να προσαρμοστεί στα νέα ιστορικά δεδομένα. Ο εγωισμός και η περηφάνια τους, η αλαζονική στάση τους απέναντι στους άλλους Έλληνες και η αξίωση που είχαν να αναγνωρίζουν οι υπόλοιποι Έλληνες τη μοναδικότητά τους, τους οδήγησε σε μιααδυναμία να προσαρμοστούν στις νέες ιστορικές καταστάσεις που θα επιφέρει η πανελλήνια εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου. Η στάση τους παρουσιάζεται όχι μόνο η ‘πρέπουσα’ αλλά και η ‘επιβεβλημένη’ από τον χαρακτήρα και τον τρόπο ζωής τους. Ωστόσο, ο ομιλητής, αν και κατανοεί συγκαταβατικά και ειρωνικά την άκαμπτη στάση τους, τούς κατηγορεί, που τυφλωμένοι από το παρελθόν δεν μπόρεσαν να διακρίνουν τον «ελληνικό καινούριο κόσμο» που γεννιόταν.
Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ
. Στο στ. 12 ο σχολιαστής της επιγραφής προσποιείται ότι κατανοεί την πεισματική στάση των Σπαρτιατών, την θεωρεί δήθεν φυσιολογική, τη βλέπει με κατανόηση και συγκαταβατικότητα και τη ‘δικαιολογεί’ με λεπτή ειρωνεία. Όμως, στον τελευταίο στίχο επέρχεται η ανατροπή: η λεπτή ειρωνεία γίνεται σαρκασμός και περιφρόνηση που εκφράζεται μάλιστα με θαυμαστικό. Η διαφορά στάσης του σχολιαστή οφείλεται στο γεγονός ότι καταδείχτηκε η ασημαντότητα των Λακεδαιμονίων ύστερα από την απαρίθμηση των τόσο λαμπρών νικών και την υπόμνηση της σπουδαιότητας του καινούριου κόσμου που έχει προκύψει. Ο τελευταίος μάλιστα στίχος έχει πάρει παροιμιακή σημασία στη νέα ελληνική και χρησιμοποιείται για κάποιον που έχει χάσει την αξία και την αίγλη του και δεν αξίζει τον κόπο να γίνεται λόγος γι’αυτόν.
ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ
1.Στ.22-23.Από την εκστρατεία προέκυψε από τα διάφορα ελληνιστικά βασίλεια ένας νέος ελληνικός κόσμος,ακμαίος και δυναμικός. Αυτός ο ελληνικός κόσμος είναι καινούριος και μέγας (σπουδαίος) , σε αντίθεση με το γερασμένο και παρακμασμένο κόσμο του περιορισμένου ελλαδικού χώρου.
2.Στ.28. «με τες εκτεταμένες επικράτειες».Ο χώρος δράσης στον οποίο εκτείνεται ο καινούριος ελληνικός κόσμος είναι απέραντος.
3.Στ.29. «με την ποικίλη δράση των στοχαστικών προσαρμογών». Οι τομείς δραστηριότητας του νέου αυτού κόσμου είναι πολλοί και κάθε είδους.
4.στ.30. Το πιο σημαντικό στοιχείο που επέδρασε πολιτισμικά στους άλλους λαούς είναι η ελληνική γλώσσα. Είναι γνωστή η εξάπλωση της Κοινής Ελληνικής την εποχή των ελληνιστικών χρόνων. Αυτήν χρησιμοποιούσαν προφορικά και γραπτά σε παγκόσμιο επίπεδο και σε όλους τους τομείς.
Ο ΤΡΟΠΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ
Ο ποιητής εξυμνεί σε υψηλούς τόνους την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου και τα αποτελέσματά της, υπογραμμίζοντας έτσι με έμφαση τη σπουδαιότητά τους. Έτσι:
1.Απαριθμεί τις ένδοξες και αποφασιστικές μάχες.
2.Εξυμνεί θριαμβικά την εκστρατεία και τον ελληνικό κόσμο σε ένα χείμαρρο μεγαλόστομων επιθέτων και ρημάτων.( εσαρώθη, φοβερός, εσαρώθη,θαυμάσια, περίλαμπρη, περιλάλητη,δοξασμένη,μέγας,πολυάριθμοι).
3.Απαριθμεί κομπαστικά τις επικράτειες και τους λαούς.
4.Τονίζει την απεραντοσύνη του χώρου στον οποίο εκτείνεται η ελληνική επιρροή, η δράση και κυρίως η γλώσσα.
ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ
Ο χρόνος της αφήγησης
Διακρίνουμε τρία χρονικά επίπεδα:
α) 334 π.Χ: έτος της νίκης στον Γρανικό ποταμό και της αποστολής στην Αθήνα των λαφύρων με τη γνωστή επιγραφή.
β) 200 π.Χ.: Ένας Έλληνας του «νέου» κόσμου διαβάζει αρχικά την επιγραφή και αξιολογεί τα γεγονότα του παρελθόντος. Στη συνέχεια εξυμνεί τη δημιουργία του νέου ελληνικού κόσμου και την εξάπλωσή του σ’ έναν τεράστιο γεωγραφικό χώρο. Όμως ο φανταστικός Έλληνας αφηγητής αδυνατεί να συλλάβει ότι αυτός ο κόσμος βρίσκεται στο κατώφλι της παρακμής του και της ρωμαϊκής κυριαρχίας.
γ) 1931: χρόνος γραφής του ποιήματος (αναφορά στον εθνικό διχασμό, στους βαλκανικούς πολέμους, στη συνθήκη των Σεβρών και στη μικρασιατική καταστροφή).
Γλώσσα
Η γλώσσα πλησιάζει την κοινή δημοτική αλλά με αρκετούς λόγιους τύπους ή τύπους της καθαρεύουσας (πχ «ήσαν», «υπηρέτας», «οι εν Περσίδι», «βασιλέα», κλπ.)Αντίθετα με τη γνωστή λιτότητα του Καβάφη, εδώ παρατηρείται πλούτος επιθέτων, ακόμα και συσσώρευσή τους. Μάλιστα, τα πιο πολλά από αυτά είναι σε σχήμα ασύνδετο.
Ύφος
Σκόπιμα κομπαστικό, ρητορικό, επιτηδευμένο, για να εκφράσει την περηφάνια του φανταστικού ομιλητή για τα κορυφαία επιτεύγματα που δημιούργησε η πανελλήνια εκστρατεία. Η συσσώρευση επιθέτων και ο παράλληλος ρητορικός στόμφος καθώς και η έξαρση του τόνου στο λόγο αποτελούν παρέκκλιση του ποιητή από την πάγια λιτότητά του. Αυτό, ωστόσο, έχει στόχο να δημιουργήσει ένα εκφραστικό κλίμα καυχησιολογίας και έπαρσης για τα κατορθώματα του Ελληνισμού των Ελληνιστικών χρόνων.
Σε αντίθεση με το γνωστό, λιτό και πεζολογικό ύφος του Καβάφη, σκόπιμα παρατίθενται πολλά σημαντικά επίθετα, που με την έμφαση και τον θριαμβικό τους τόνο δίνουν την έπαρση του λόγου και της σκέψηςτου σχολιαστή της επιγραφής. Στη μακρά παράθεση εμφατικών επιθέτων βρίσκεται κρυμμένη έντεχνα η καυστική ειρωνεία του ποιητή.
Αφήγηση
Το ποίημα είναι γραμμένο σε α΄ πληθυντικό πρόσωπο («εμείς οι Αλεξανδρείς…») και έχει μορφή μονολόγου. Αφηγητής του ποιήματος (η παρουσία του γίνεται αντιληπτή για πρώτη φορά στον στ. 21: «βγήκαμε εμείς») είναι ένας Έλληνας που εκπροσωπεί, (γι αυτό χρησιμοποιεί το α΄ πληθυντικό πρόσωπο) τον ελληνικό πληθυσμό των ελληνικών βασιλείων (στα 200 π.Χ.) και που καυχιέται για τη δύναμη και την ακμή του «δοξασμένου κόσμου» του, περιφρονώντας ταυτόχρονα τους ξεπεσμένους Λακεδαιμόνιους.
Μετρική
Πέντε στροφές, 32 ιαμβικοί στίχοι.
Υπάρχουν διασκελισμοί (= το νόημα ενός στίχου συνεχίζεται στον επόμενο). Παράδειγμα: «μια Πανελλήνια εκστρατεία χωρίς / Σπαρτιάτη βασιλέα γι’ αρχηγό»
Αντίθεση – Ειρωνεία
Αυτή η χρονολογική τοποθέτηση του τίτλου έρχεται σε αντίθεση με τον ρητορικό και κομπαστικό λόγο του αφηγητή του ποιήματος, ο οποίος αγνοεί ότι βρίσκεται στο κατώφλι της παρακμής του κόσμου που υμνεί και της ρωμαϊκής κυριαρχίας.
Χαρακτηριστικά της καβαφικής ποίησης στο συγκεκριμένο ποίημα
- Αλεξανδρινή (ελληνιστική) εποχή
- Συμβολισμός
- Ειρωνεία
- Υποβολή – υπαινικτικότητα
- Αίσθηση του τραγικού
«Όσο μπορείς»
Το ποίημα γράφτηκε το 1913.
ΘΕΜΑ
Η ηθική στάση που υποδεικνύει ο ποιητής σε όσους ενδιαφέρονται να διαφυλάξουν την αξιοπρέπειά τους. Περιεχόμενο παραινετικό με στοχαστικές προεκτάσεις.
ΕΝΟΤΗΤΕΣ
1η: η πρώτη στροφή. «Κύρια παραίνεση του ποιητή»
2η: η δεύτερη στροφή. Οι τρόποι με τους οποίους μπορεί να εξευτελίσει κάποιος τη ζωή του.
ΙΔΕΕΣ-ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ
Κάθε άνθρωπος θέλει να δώσει κάποιο νόημα ,κάποιο περιεχόμενο στη ζωή του προσπαθώντας γι’αυτό με διάφορους τρόπους. Άλλοτε τα καταφέρνει,άλλοτε όχι.. Αν δεν μπορεί, λοιπόν, κάποιος να κάνει τη ζωή του όπως τη θέλει , αν δεν μπορεί να πετύχει τους στόχους που έχει θέσει, ο ποιητής τον συμβουλεύει να προσπαθήσει να πετύχει τουλάχιστον ένα πράγμα: να μην εξευτελίζει τη ζωή του. Και στη συνέχεια του υποδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο θα πετύχει ο άνθρωπος τη διαφύλαξη της αξιοπρέπειάς του. Αυτός ο τρόπος είναι η καταβολή όλων των δυνάμεων που αυτός διαθέτει.(Όσο μπορείς). Η φράση είναι και ο τίτλος του ποιήματος και αυτό σημαίνει ότι είναι το κύριο σημείο της παραίνεσης και ότι ο ποιητής δίνει μεγάλη σημασία στην προσπάθεια που μας συμβουλεύει να κάνουμε.
Απομένει η κύρια παραίνεση, που δίνεται με αποτροπή και μάλιστα επαναληπτικά: Μην την εξευτελίζεις (τη ζωή σου), που σημαίνει μην εξευτελίζεις τον εαυτό σου. Και εξευτελίζομαι σημαίνει χάνω την υπόληψή μου, την εκτίμηση και το σεβασμό των άλλων για το πρόσωπό μου (ή την αυτοεκτίμησή μου) ,την αξιοπρέπειά μου, το κύρος, την πνευματική ή την ηθική αξία μου- πέφτω γενικά στα μάτια των άλλων.
Ο ΤΡΟΠΟΣ ΕΥΤΕΛΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Εξευτελίζουμε τη ζωή μας:
-μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου
-μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες
-γυρίζοντας συχνά κι εκθέτοντάς την στων σχέσεων και των συναναστροφών την καθημερινήν ανοησία.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τον ποιητή η κοινωνική ζωή είναι εκείνη στην οποία κρίνεται ο άνθρωπος ως αξία, γιατί ανάλογα με τις επιλογές του σ’αυτό το πεδίο εξυψώνεται και καταξιώνεται ή ταπεινώνεται και εξευτελίζεται με την τριβή και τη φθορά. Οι κοινωνικές εκδηλώσεις που μπορούν να ευτελίσουν τη ζωή του ατόμου είναι:
-Οι συναθροίσεις στις οποίες οι άνθρωποι λειτουργούν ως όχλος, ως μάζα, με απρόσωπη επικοινωνία και με επιλογές χαμηλού επιπέδου.
-Οι συγκεντρώσεις στις οποίες μπορεί κάποιος να παρασυρθεί και να εκτεθεί κάνοντας ή λέγοντας περισσότερα από όσα πρέπει.
-Οι συχνές ανούσιες συναναστροφές και οι συμβατικές κοινωνικές επαφές με ανθρώπους κοινούς και ρηχούς.
-Οι επιφανειακά γοητευτικές και προσωρινά ευχάριστες παρέες, οι οποίες όμως γρήγορα καταντούν βαρετές και ανιαρές ή ψυχοφθόρες λόγω της ελαφρότητας των ανθρώπων που τις αποτελούν.
Ο ποιητής δεν προτείνει, βέβαια, στον άνθρωπο να απομονωθεί από το σύνολο και να γίνει αντικοινωνικός. Συμβουλεύει την αποφυγή μόνο των ρηχών και ανόητων συναναστροφών. Εννοείται ότι είναι αποδεκτές και συνιστώνται οι σοβαρές συναναστροφές, εκείνες στις οποίες υπάρχει ουσιαστική και γόνιμη ανθρώπινη επικοινωνία και ανταλλαγή σοβαρών απόψεων, από τις οποίες ο σκεπτόμενος άνθρωπος αποχωρεί νιώθοντας πληρότητα.
ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΙΑΦΥΛΑΞΕΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ ΤΟΥ
Ο άνθρωπος μπορεί να διαφυλάξει την αξιοπρέπειά του με την αντίστασή του απέναντι στη μαζοποίηση και τις συμβατικές κοινωνικές σχέσεις .Αυτό σημαίνει ότι πρέπει:
-να φροντίζει ώστε οι πράξεις του να είναι ηθικά άμεμπτες.
-να χαρακτηρίζεται από περηφάνια ,ευπρέπεια, αυτοσεβασμό και ευγένεια ήθους.
-να μην υψώνει τον εαυτό του πάνω από τους άλλους, ούτε όμως να ανέχεται να τον υποτιμούν οι άλλοι.
-να μην εκθέτει τον εαυτό του σε διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις
-να είναι συγκρατημένος στην εκδήλωση των συναισθημάτων του
-να μη συχνάζει σε χώρους όπου συναγελάζονται άνθρωποι χαμηλού πνευματικού επιπέδου
-να είναι επιλεκτικός στις σχέσεις που συνάπτει
-να είναι αρνητικός σε ερεθίσματα που ενδέχεται να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή του
-να μην παρασύρεται από επιφανειακά συναρπαστικές παρέες………..
…………………………………………………………………………………………………..
Ο ΚΑΤΑΛΗΚΤΙΚΟΣ ΣΤΙΧΟΣ ΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ
Εδώ ο ποιητής επισημαίνει τον κίνδυνο της αλλοτρίωσης. Ο άνθρωπος, παρασυρμένος από τις συμβατικές σχέσεις και επηρεασμένος από την ψυχολογία του όχλου, της μάζας σιγά σιγά απομακρύνεται από τον πραγματικό του εαυτό και αποξενώνεται από τον κόσμο που τον περιβάλλει, τον κόσμο των εμπειριών του (από αυτό που θα ήθελε να είναι ή που φυσιολογικά θα έπρεπε να είναι).Χάνει την αυτονομία της προσωπικότητάς του, ετεροκαθορίζεται ως προς τις επιλογές του, με αποτέλεσμα να απομακρύνεται από τις πνευματικές αξίες και τις αντίστοιχες απολαύσεις και να καταλήγει κατώτερος από αυτό που στην πραγματικότητα είναι. Έτσι, καταντάει να ζει μια ζωή που του είναι όχι μόνο ανιαρή και δυσβάσταχτη αλλά και ξένη, καθώς αποξενώνεται από τις προσωπικές του επιλογές, παραμελεί τις αξίες του, αδιαφορεί για τις υγιείς ανθρώπινες σχέσεις και αποτελματώνεται.
Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ ΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ
Στη δεύτερη στροφική ενότητα του ποιήματος χρησιμοποιούνται τρεις ενεργητικές μετοχές με υποκείμενο το «εσύ» και αντικείμενο την αντωνυμία «την» (τη ζωή σου):πηαίνοντάς την, γυρίζοντας συχνά κι εκθέτοντάς την. Οι μετοχές αυτές επεξηγούν και συμπληρώνουν τις έννοιες της προηγούμενης στροφικής ενότητας «συνάφεια του κόσμου- πολλές κινήσεις- ομιλίες» και φανερώνουν τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος εξευτελίζει τη ζωή του, δηλαδή πώς τη φθείρει, την υποβιβάζει, την εκθέτει σε κίνδυνο με τις λαθεμένες επιλογές του και με την αδυναμία του να κρατήσει τη σοβαρότητα και τον αυτοσεβασμό του.
ΓΛΩΣΣΑ
Απλή , δημοτική , με κάποιες επιρροές από καθαρεύουσα (καθημερινήν) και πολίτικους ιδιωματισμούς (στες). Πεζολογική. Οι στίχοι ελεύθεροι, ιαμβικοί και ανισοσύλλαβοι.Υπάρχει διασκελισμός.(Το νόημα ενός στίχου συνεχίζεται στον επόμενο.πχ. «τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
Όσο μπορείς:….)
Το ποίημα ανήκει στα φιλοσοφικά ποιήματα. Ο ποιητής χρησιμοποιεί δεύτερο πρόσωπο, απευθυνόμενος στον αναγνώστη, στον καθένα από μας που διαβάζουμε το ποίημα.(Αυτό είναι και το νόημα της παραίνεσης, της συμβουλευτικής διάθεσης, δηλαδή, του ποιητή).
