Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι
Το εφηβικό σκίρτημα του έρωτα αποδίδεται ποιητικά μέσα από τους στίχους του Οδυσσέα Ελύτη. Αγόρια και κορίτσια γίνονται κοινωνοί του συναισθήματος της αγάπης, του έρωτα. Οι εικόνες από το φυσικό περιβάλλον βοηθούν, ώστε να γίνουν κατανοητά και αισθητά αυτά τα συναισθήματα.
ΛεξιλογικΑ
αλωνάκι: μικρός λιθόστρωτος χώρος, όπου γινόταν το αλώνισμα
σουσάμια: το φυτό σουσαμιά και οι σπόροι του
μελαψό: το πολύ μελαχρινό, το σχεδόν μαύρο
σπαρταράει: σφαδάζει, τραντάζεται σύγκορμο
ΒασικΗ ιδΕα
Η ομορφιά, η ζωντάνια, η χαρά που κυριαρχούν στη φύση, ανταποκρίνονται στην ανεμελιά, τη ζωντάνια, την ξεγνοιασιά των παιδιών και στο ερωτικό ξύπνημα των εφήβων.
ΔΟΜΗ - ΕΝΟΤΗΤΕΣ
Α' ενότητα (Κάτω στης μαργαρίτας ... μελαψό ουρανό): εικόνες του καλοκαιριού.
Β' ενότητα (Πέρα μέσ' στα χρυσά νταριά ...το μοσχοκάρυόο): καλοκαίρι και εφηβεία.
ΕρμηνευτικΗ ΠροσΕγγιση
Τα δύο αποσπάσματα αναφέρονται στη σχέση των παιδιών με το φυσικό περιβάλλον. Η απλότητα, η ζωντάνια, η ομορφιά που κυριαρχούν στη φύση αντιστοιχούν στην ανεμελιά, τη χαρά, την αισιοδοξία, την ορμή για ζωή και παιχνίδι, που χαρακτηρίζει τα παιδιά και τους εφήβους. Έτσι, η φύση γίνεται τόπος που τα παιδιά εκφράζουν τη χαρά τους, παίζουν ανέμελα, χωρίς έγνοιες, περιορισμούς και υποχρεώσεις (που τους επιβάλλει η ζωή στο σπίτι, το σχολείο, το κοινωνικό περιβάλλον)· εμπνέονται απ' τη φύση, χαίρονται τη ζωή, την ομορφιά, τα χρώματα και τ' αρώματα, ελευθερώνουν το δυναμισμό που τους κατακλύζει, γνωρίζουν τη φιλία, την αγάπη, τον έρωτα, μαθαίνουν απ' τη φύση τα μυστικά της ζωής.
Στο απόσπασμα του Ελύτη συναντάμε πολλά απ' τα αγαπημένα του σύμβολα, με τα οποία απεικονίζει τη φύση, τη ζωή, τον άνθρωπο και τη σχέση τους.
Η φύση αναγεννημένη την άνοιξη και το καλοκαίρι σπαρταράει από ζωντάνια, πλημμυρίζει χρώματα κι αρώματα, χαρά και παιχνίδι. Αυτό το σκηνικό ευνοεί την ορμή των νέων για έρωτα και ζωή, αλλά και την ξυπνάει. Οι νέοι γίνονται ένα με τη φύση (στα δόντια τους ο ήλιος σπαρταράει),απολαμβάνουν τα χρώματα και τ' αρώματα της (Απ' τη μασχάλη τους γλυκά στάζει το μοσχοκάρυδο),ακολουθούν τα διδάγματα της, γεύονται τη χαρά της αγάπης και συμμετέχουν στο ξαναγέννημα της φύσης και της ζωής.
Και οι δύο ποιητές χρησιμοποιούν πλούσια και πετυχημένα εκφραστικά μέσα για να αποδώσουν την ομορφιά και τη ζωντάνια της φύσης : μεταφορές, πρσωποποιήσεις και συμβολισμούς (ιδρώνει ο ήλιος, ο ύπνος τους μυρίζει πυρκαγιά κ.λπ.)
ΤΕχνικη του Εργου
Μια πανδαισία ήχων, χρωμάτων, χορού, κεφιού και έρωτα με φόντο την
ελληνική φύση χρησιμοποιούνται από τον Οδ. Ελύτη, για να εκφράσει τον εφηβικό έρωτα.
Γλώσσα: Η γλώσσα του ποιήματος είναι η δημοτική, πλούσια κι εκφραστική. Ξεχωρίζει η συχνή χρήση της λέξης «ήλιος».
Ύφος: Το ύφος του ποιήματος είναι παραστατικό, ευχάριστο, λυρικό, ειδυλλιακό, αισθησιακό.
Μέτρο: Ο στίχος είναι ελεύθερος, δεν υπάρχει δηλαδή κάποιο συγκεκριμένο μέτρο, ούτε ομοιοκαταληξία, παρά μόνο ο εσωτερικός ρυθμός του ποιήματος.
Εκφραστικά μέσα:
1) Προσωποποιήσεις: προσωποποιούνται ο ήλιος, το νερό, η φωτιά, τα μελισσόπουλα, ο κόσμος.
2) Παρηχήσεις: κυριαρχεί η παρήχηση του σ.
3) Μεταφορές: Στήσαν χορό τρελό τα μελισσόπουλα ..., Ο ύπνος τους μυρίζει πυρκαγιά, Απ' τη μασχάλη τους γλυκά στάζει το μοσχοκάρυδο .
4) Εικόνες: κυριαρχεί η εικόνα της φύσης με τα στοιχεία της: τον ήλιο, το νερό, τον ουρανό, τη μαργαρίτα, τα στάχυα, να την στολίζουν.
ΑπαντΗσεις στις ΕρωτΗσεις του ΣχολικοΥ ΒιβλΙου
1. Πώς συνδέονται στα δυο ποιήματα τα παιδιά και η φύση;
Η φύση παρουσιάζεται στην καλοκαιρινή έξαρση της (ντάλα μεσημέρι, ιδρώνει ο ήλιος), γεμάτη χαρά και ζωντάνια (Τζιτζίκια στήσαν χορό, Στήσαν χορό τρελό τα μελισσόπουλα, Στα δόντια τους ο ήλιος σπαρταράει), ομορφιά, χρώματα κι αρώματα (Μια πεταλούδα διάφανη, πορτοκαλιά και μαύρη, χρυσά νταριά, μυρίζει πυρκαγιά, γλυκά στάζει το μοσχοκάρυδο). Τα παιδιά βρίσκουν στη φύση το κατάλληλο περιβάλλον, για ν' αφήσουν να εκφραστούν η χαρά και η δίψα τους για τη ζωή , η αισιοδοξία , η παιγνιώδης διάθεση τους , η μήυση στον έρωτα.
2. Ποια κοινά στοιχεία στο περιεχόμενο και στη μορφή έχουν τα ποιήματα του Γ. Ρίτσου και τουΟδ. Ελύτη;
Κοινό στοιχείο στο περιεχόμενο των δύο ποιημάτων, η περιγραφή του φυσικού περιβάλλοντος, που ταιριάζει με την ψυχολογία των παιδιών, την εμπνέει και την απελευθερώνει. Διαφορά υπάρχει στο ότι ο Γ. Ρίτσος αφιερώνει μια στροφή και στην πίκρα, που γεννά η φύση στο γερο-κόσμο.
3. Ποιες αισθήσεις μας κινητοποιούνται, προκειμένου να προσλάβουμε και να απολαύσουμε τιςποιητικές εικόνες;
Η πλούσια εικονοποιία των ποιημάτων απαιτεί κινητοποίηση όλων των αισθήσεων μας, για να τις προσλάβουμε και να τις χαρούμε: της όρασης (όλες οι ιδέες και τα συναισθήματα των ποιητών μετουσιώνονται σε πρωτότυπες, μαγευτικές εικόνες), της ακοής (Τζιτζίκια στήσαν χορό, Στήσαν χορό τρελό τα μελισσόπουλα - ο χορός τους συνοδεύεται κι απ' το γνωστό βόμβο), όσφρησης (Ο ύπνος τους μυρίζει πυρκαγιά), γεύσης (απ' τη μασχάλη τους γλυκά στάζει το μοσχοκάρυδό) αλλά και αφής (στου γέρου κόσμου στάθηκε τα φρύδια επάνω - άγγιγμα).
4. Σε ποια σημεία φαίνεται η αισιόδοξη διάθεση των ποιητών;
Στο ποίημα του Γ. Ρίτσου η αισιόδοξη διάθεση φαίνεται στην πρώτη στροφή, όπου τα παιδιά στο χορό και τη γιορτή της φύσης χαίρονται και παίζουν ανέμελα.
Στο ποίημα του Ελύτη η αισιοδοξία είναι διάχυτη σ' όλο τ' απόσπασμα. Στην ομορφιά, την έξαρση, την αναγέννηση της φύσης συμμετέχουν και οι νέοι, που γεύονται την ομορφιά της φύσης και του έρωτα.
5. Πώς συνυπάρχουν μέσα στο ποίημα του Γ. Ρίτσου η χαρούμενη και η πικρή διάσταση της ζωής;
Τα παιδιά στην πρώτη στροφή παίζουν και χαίρονται ανέμελα εμπνεόμενα απ' το τραγούδι των τζιτζικιών. Στη δεύτερη στροφή, αντίθετα, η ομορφιά της φύσης προκαλεί αισθήματα μελαγχολίας σ' αυτούς, που είναι κουρασμένοι απ' τη ζωή και δεν έχουν διάθεση να χαρούν τις ομορφιές της φύσης. Ο Γ. Ρίτσος θυμόσοφα επισημαίνει ότι στο περιβάλλον, τη χαρούμενη και παιχνιδιάρα φύση, άλλοι χαίρονται και άλλοι μελαγχολούν. Η χαρά συνυπάρχει με την πίκρα, αλήθεια που ισχύει γενικά στα ανθρώπινα.
6. Πώς παρουσιάζει ο Οδ. Ελύτης στο ποίημα του την ηλικία της εφηβείας·
Ο Ελύτης παρομομοιάζει την ηλικία της εφηβείας με την ομορφιά και την ορμή και την έξαρση της φύσης (Ο ύπνος τους μυρίζει πυρκαγιά, Στα δόντια τους ο ήλιος σπαρταράει, Απ' τη μασχάλη τους γλυκά στάζει το μοσχοκάρυδο).
7. Βρείτε τις μεταφορές και τις προσωποποιήσεις που υπάρχουν στα ποιήματα.
Μεταφορές: στάθηκε αντήλιο, της πίκρας μαντιλάκι, Φωτιάς σουσάμια χρυσά νταρια, ο ύπνος τους μυρίζει πυρκαγιά, Στα δόντια τους ο ήλιος σπαρταράει
Απ τη μασχάλη τους γλυκά στάζει το μοσχοκάρυδο
Προσωποποιήσεις : Τζιτζίκια στήσαν το χορό, στου γέρου κόσμου στάθηκε τα φρύδια, Στησαν χορό τρελό τα μελισσόπουλα, Ιδρώνει ο ήλιος, τρέμει το νερό.
